یادداشت غلامرضا جمشید‌نژاد اول-کتابی در توصیف اقیانوسی از معرفت اسلامی

غلامرضا جمشید نژاد اول، مصصح و استاد تاریخ تمدن اسلامی: «آندلس» یا «اندلس» تلفظ عربی واژه اسپانیایی «اندالوسیا» است.

مسلمانان، شبه‌جزیره «ایبریا» در جنوب غربی اروپا را ــ که اینک بخشی از خاک اسپانیاست ــ به این نام می‌خواندند. قبل از فتح آندلس توسط مسلمانان در سال ۹۲ ق. (= ۷۱۴ م.)، سطحی چشمگیر از علوم و فنون در میان این ملت وجود نداشت و در واقع این مسلمانان بودند که فرهنگ و تمدنی متعالی را به این سرزمین به ارمغان بردند.

آثاری ارزشمند در هنر، معماری، مبانی تمدنی و تأسیسات شهری‌ در خلال چند سده به دست مسلمانان به آندلس انتقال یافت و سپس از آنجا به سرتاسر اروپا گسترد. موسیقی، کاشی‌های ایرانی، کتیبه‌های محراب، مساجد و مکتوبات دیگر نیز از جمله نشانه‌هایی است که از سوی مسلمانان به این سرزمین منتقل شد. مکاتب پزشکی ایرانی و سریانی هم از طریق مسلمانان به آندلس راه یافتند. قاضی صاعد آندلسی (۴۲۰ ــ ۴۶۲ ق.) در کتاب «التعریف بطبقات الامم» اطلاعاتی بسیار ارزشمند از این علوم، فنون و هنرها را در اختیار خوانندگان قرار داده است.

کتاب «التعریف بطبقات الامم» نوشته قاضی صاعد آندلسی، مهمترین کتابی است که در زمینه فتح آندلس به دست مسلمانان نوشته شده است. این اثر گرانبها ــ که اتقافا تصحیح آن را خود بر عهده داشتم ــ پس از تصحیح نخستین‌بار از سوی مرکز پژوهشی میراث مکتوب منتشر شد و سپس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به تجدید چاپ آن همت گمارد. این کتاب اثری است که به تاریخ توسعه علوم و فنون در میان ملت‌ها و اقوام مختلف پرداخته است.

مؤلف این اثر سترگ، خود از اهالی آندلس بوده است و اطلاعاتی دقیق و مستند برای ما درباره ملت اسپانیا و آندلس و تمدن آنها به همراه دارد. «التعریف بطبقات الامم» کتابی بالینی برای پژوهشگران است و توصیفگر اقیانوسی از معرفت اسلامی است که وارد آندلس شد و از طریق آندلس به سراسر اروپا انتقال یافت.

ایبنا