گزارش نشست سیدبرهان‌الدین محقق ترمذی

نشست سیدبرهان‌الدین محقق ترمذی در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برگزار شد.

انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نشست سیدبرهان‌الدین محقق ترمذی را با حضور علما، استادان، فرهیختگان و دوستداران علم و دانش روز دوشنبه ۲۶ مردادماه۱۳۹۴ در ساختمان شماره ۲ انجمن برگزار گردید.
در ابتدا این نشست دکتر مهدی محقق سخنان خود را با این قول از مولانا شروع کرد که گفت: «مدتی این مثنوی تحقیر شد».
وی گفت: جلساتی که در این ساختمان شماره ۲ انجمن با همت استاد توفیق سبحانی، معاون علمی و پژوهشی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی آغاز شده بود، مدتی به دلیل مرمت عمارت تعطیل شده بود و اکنون پس از تعمیرات ساختمان این اولین نشستی است که در ساختمان شماره۲ انجمن برگزار می‌شود.
دکتر محقق گفت: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی عمر۸۰ ساله دارد. از سال ۱۳۰۴ انجمن به عنوان انجمن آثار ملی به ریاست مرحوم ذکاءالملک فروغی شناخته شده بود و عکسی از اولین جلسه هیات مدیره‌اش موجود است؛ که برای اولین بار در سال ۱۳۱۳ همایش بین المللی برای فردوسی تربیت داد و در این همایش، بزرگ‌ترین ایران‌شناسان و فردوسی‌شناسان شرکت کرده بودند و اخیراً سخنرانی‌هایشان چاپ شد. حتی یکی از مستشرقین به زبان پهلوی سخنرانی کرد و زمانی که می‌خواست خودش را معرفی کند گفت: ما خراسان شناسیم، زیرا خراسان به معنی مشرق بوده است.

زبان پهلوی هر کو شناسد         خراسان یعنی آنجا کو «خور آسد»

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افزود: بعد از انقلاب این انجمن جز و مد داشته و فعال بوده است. سال ۱۳۷۸ مرحوم دکتر حسن حبیبی از من خواستند اداره این انجمن را قبول کنم و من ریاست اینجا را عهده‌دار شدم و مابین آن سه چهار سالی رئیس دیگری در این جا بود تا اینکه دو سال پیش مجدداً از من خواستند به اینجا بیایم.
وی ادامه داد: فعالیت‌های ما در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی علاوه بر چاپ کتاب‌های علمی مانند: آثار ابن سینا، خواجه نصیر طوسی و آثار خیام، برپایی مجالس بزرگداشتی است که برای بزرگان این مملکت برگزار می‌کنیم و تعداد بزرگداشت‌نامه‌های ما الان به ۱۴۲ جلد رسیده است.
دکتر محقق گفت: بزرگانی که ما برای آنها بزرگداشت گرفتیم هیچ جنبه جناهی، سیاسی و نظیر این نداشته‌اند و فقط جنبه علمی داشته‌ و توجه آنها به اندیشه و تفکر در سرزمین ما بوده است؛ و میتوان در فلسفه استاد مرحوم آقا میرزا مهدی آشتیانی، در عرفان استاد حاج محمد تقی آملی را نام برد. همچنین بعضی از خانم‌هایی که خدمت به علم و فرهنگ این مملکت کرده‌اند نظیر خانم توران میرهادی، خانم انصاری و یا خانم آموزگار که افراد برجسته‌ای بودند. اشخاصی مانند خانم قریب که فرهنگ سغدی دارد و یگانه کسی است که در حال حاضر به فرهنگ سغدی تسلط دارد. زبان سغدی و خوارزمی از زبان‌های مشرق ایران بود و این برای اولین بار بود که خود ایرانیان عهده‌دار تدریس و تحقیق در این امر شدند. قبلا فرنگی‌ها زبان پهلوی می‌دانستند و می‌آمدند اینجا درس می‌دادند؛ خوب این برای یک مملکت شکست بود که فرهنگش را از فرنگی‌ها یاد بگیرد. این است که ما آثار دانشمندان را در این انجمن چاپ کردیم و در بعضی موارد هم به یکی از زبان‌های خارجی ترجمه کردیم؛ این یک توفیق است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: اگر حاج ملاهادی سبزواری فیلسوف قرن ۱۹ را مقایسه کنیم با ژان پل سارتر یا برتنال راسل، این خود یک دامنه‌ی وسیعی است که عظمت اندیشه و تفکر در ایران را نشان می‌دهد.
وی گفت: زمانی که من به اینجا آمدم توانستیم با مقداری صرفه‌جویی در مخارج، این آپارتمان را به دو منظور بخریم. یکی این که کتاب‌های انجمن را به اینجا بیاوریم و کسانی که علاقمند هستند بیایند، بخرند زیرا اینجا رو به روی دانشگاه است. شاید برای دانشجویان دشوار باشد که از اینجا به پل امیر بهادر و نزدیک به راه آهن بیایند؛ خوب اینجا خیلی آسان‌تر است. و دیگر اینکه مجالس اختصاصی در موضوعاتی مانند مرحوم زرین‌کوب، حاج ملاهادی سبزواری، مرحوم مفتح و… قرار دهیم.
دکتر محقق افزود: این است که مستعمین ما خیلی مستعمین خاص هستند و کسانی که علاقمندند که در این زمینه‌ها سخنانی را استماع کنند و ما از استاد دکتر سبحانی که عهده‌دار این امر مهم شدند، متشکر هستیم و این جلسه‌ای است که درباره محقق ترمذی صحبت خواهد شد و بهترین فرد استاد سبحانی هستند که در این‌باره صحبت کنند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با بیان اینکه مشرق ایران همیشه محل و مرکز علم و دانش بوده است گفت: برای مثال یکی از مهمترین کتب اهل سنت برای ترمذی است یعنی نه تنها عرفان از آنجا برخاسته بلکه حدیث هم در آنجا جمع‌آوری می‌شد و همین شهر بلخ که مرکز مولانا بوده مرکز علم و معرفت بود و نوبهار بلخ معبدی بود که در هرحال در آن زمان‌ها به قول مؤلف گرشاسب نامه :

به بلخ گزین شد بران نوبهار        که یزدان پرستان بدان روزگار
مران جای را داشتندی چنان        که مر مکه را تازیان این زمان

می‌خواهد بگوید که نوبهار بلخ معبدی بود که در زمان خود مثل مکه بوده است و همانطور که مسلمانان به مکه می‌رفتند، افرادی که در آن نواحی بودند نیز به آن معبد نوبهار می‌رفتند؛ لذا در کتاب‌های ادبی هم بلخ را با صفت‌های روشنی ذکر می‌کنند؛ مانند : بلخ بامیان، بلخ بامی و در کتب‌ عربی می‌گویند: «البلخ البهیه» به معنای روشن و همان‌طور که ذکر کردیم خود خراسان هم به معنی محل طلوع خورشید است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پایان گفت: الحمدالله اکنون مشهد آرامگاه حضرت ثامن‌الحج است و روزانه چندین هزار نفر به زیارت امام هشتم به خراسان به مشهد‌الرضا مشرف می‌شوند.
سپس دکتر سبحانی به ایراد سخنرانی پرداخت و ادامه این جلسه به پرسش و پاسخ از جانب حاضرین اختصاص داده شد.
متن سخنرانی دکتر سبحانی، معاون علمی و پژوهشی انجمن را در اینجا بخوانید.

گزارش تصویری