همایش ملی نابغه ملک ری، حکیم محمد‌بن زکریای رازی

همایش ملی نابغه ملک ری، حکیم محمد‌بن زکریای رازی، روز پنج‌شنبه ۱۳ آذر ماه ۱۳۹۳ با حضور دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، استادان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به علم، ادب و فرهنگ و ناشران حوزه پزشکی بویژه طب سنتی برگزار شد.

در این همایش که با هدف معرفی جایگاه علمی محمد بن زکریای رازی، دانشمند بزرگ جهان اسلام، در زمینه بررسی «تاریخ علم پزشکی و کیمیاگری»، «ایجاد انگیزه علمی و خود‌باوری بین دانش‌پژوهان ایرانی»، «تبادل نظر میان صاحب‌نظران برای شناخت میراث به یادگار مانده از تمدن اسلامی» و «زمینه‌‌سازی برای بازآفرینی تمدن اسلامی در عصر حاضر» برگزار شد، دکتر مهدی محقق، چهره ماندگار کشور در حوزه رازی شناسی؛ دکتر سید محمود طباطبایی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ دکتر محمدمهدی اصفهانی، استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران؛ دکتر جعفر آقایانی چاوشی، استادیار دانشگاه صنعتی شریف؛ دکتر ناصر کنعانی، استاد دانشگاه صنعتی برلین؛ دکتر مجدالدین کیوانی، پژوهشگر دایره‌المعارف اسلامی؛دکتر پرویز سلمانی،پژوهشگر بنیاد دایره‌المعارف اسلامی؛ دکتر فرزانه غفاری، استادیار دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی؛ دکتر گیل تیلور، استاد دانشگاه کالیفرنیا و دکتر احسان مقدس، پژوهشگر طب اسلامی به ایراد سخنرانی پرداختند.

همچنین هفتمین جایزه علمی ـ ترویجی آستان حضرت عبدالعظیم(ع) این همایش به دکتر «مهدی محقق»، دکتر فرزانه غفاری،دکتر احسان مقدسی و سید محمود طباطبایی اختصاص یافت.

حجت‌الاسلام والمسلمین محمد تقدیری در این همایش با اشاره به مهمترین اهداف برپایی آن گفت: حکیم محمد‌بن زکریای رازی در دوران زندگی پر برکت خود به دلیل کج‌اندیشی و غرض‌ورزی‌های فِرَق حاکم در آن زمان مهجور ماند. آنها علم و عالم را به انزوا می‌بردند. تفکراتی مانند آن را می‌توانیم در گروهک‌های تروریستی مانند داعش ببینیم. چراکه اعضای این گروهک‌ها هم معتقدند باید نام و کتاب‌های رازی این دانشمند فقید شیعه را کنار گذاشت. ما باید دانشمندان بزرگ جهان اسلام مانند رازی را از غربت بیرون بیاوریم. خوشبختانه قرار است نخستین اقدام‌ها در این زمینه با تهیه لوح فشرده آثار و نسخ خطی به جامانده از این حکیم و دانشمند بزرگ جهان اسلام توسط آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع)، برداشته شود.
رئیس برگزاری همایش حکیم محمدبن زکریای رازی نابغه ملک ری با اشاره به تاریخچه مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم(ع) اظهار داشت: مرکز نجوم آستان مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) از ۱۴ سال پیش در جوار آستان مقدس و حرم سه امامزاده بزرگوار راه اندازی شده است و هدف آن اجرای برنامه‌های مرتبط با علم نجوم از جمله رویت هلال ماه، نجوم و مسائل فیزیک مرتبط با نجوم است که طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته، می‌توان به برگزاری همایش‌های هفتگی، ماهانه و سالانه اشاره کرد.
محمد تقدیری با اشاره به جایزه علمی- ترویجی حضرت عبدالعظیم(ع) ادامه داد: جایزه علمی – ترویجی حضرت عبدالعظیم(ع) نیز از هفت سال گذشته همراه با همایش‌های سالانه به افرادی که طی سال با کتب، مقاله و آثار خود فعالیت و تلاش داشته‌اند، اهدا می‌شود.
وی بیان کرد: امسال نیز هفتمین همایش به نام حکیم محمدبن زکریای رازی نابغه ملک ری برگزار شد چرا که این عالم اهل ری، منجم بوده است.
رئیس ستاد استهلال استان تهران با اشاره به ویژگی همایش مذکور اظهار داشت: حکیم رازی در زمان خود به دلیل مقابله با اسماعیلیه و نوشتن کتاب‌هایی در رد آنها، مورد تهمت واقع شده و در بخشی از تاریخ به عنوان ملحد و غیر شیعه معرفی شده است که در واقع این همایش بخشی از این تاریکی و تهمت را در زندگی این حکیم بزرگ می‌زداید و مقالات ارائه شده این مساله را به خوبی را روشن می‌سازد.
این مسئول ادامه داد: ویژگی‌های دیگر این همایش جمع آوری تمامی کتب رازی پس از همایش در محل مرکز نجوم، تشکیل بخشی به نام کتاب‌های رازی، غنی سازی کتابخانه تخصصی نجوم و برگزاری نمایشگاهی در مجاور این همایش برای علاقمندان در موضوع طب، رازی، طب سنتی و مباحث مرتبط با توانایی‌های رازی بود.
رئیس برگزاری همایش حکیم محمدبن زکریای رازی ویژگی بارز این همایش را پرده‌برداری از مجموعه کتب ارزشمند رازی عنوان کرد و افزود: دکتر احسان مقدس ضمن تصحیح، مرتب و رفع نواقص کتب قدیمی، مجموعه کتاب‌های رازی را در یک قطع، قالب و در واقع به طور یک دسته کتاب به چاپ رسانده است.

رئیس ستاد استهلال استان تهران متذکر شد: در حالی که تقویت و معرفی مفاخری همانند حکیم رازی، افتخاری برای ری و مسئولان منطقه است اما متأسفانه هم برای حضور در مراسم و هم کمک مالی در هزینه‌های سمینار حمایت لازم صورت نگرفت، این همایش به لحاظ مالی نیازمند مساعدت بود اما همچنان برای تداوم این‌گونه همایش ها حمایتی مشاهده نمی‌شود.
حجت الاسلام تقدیری گفت: در اسلام آیات و روایات زیادی درباره ارزش علم و عالم آمده است. وی با اشاره ویژگی‌های عالمان و دانشمندان افزود: در اسلام عالمان امین‌الله، وارثان پیامبر(ص) و پاک اخلاق‌ترین مردم بوده و همچنین عالمان چون زندگانی در بین مردگان هستند و همه باید به علما احترام بگذارند.
رییس مرکز نجوم آستان حرم حضرت عبدالعظیم(ع) با اشاره به فلسفه این همایش عنوان کرد: باید از عالمانی چون زکریای رازی تقدیر و تجلیل به عمل آید تا جوانان با الگو گیری از چنین شخصیت‌هایی به علم و به ویژه علم نجوم توجه بیشتری داشته باشند.

در ادامه این همایش دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با اشاره به این مطلب که در اسلام افزون بر بدن به روح نیز توجه می‌شود، گفت: امروز ما شاهد این مسأله هستیم که دانشگاه‌های اروپا به کتاب‌های پزشکی اسلامی و علمایی چون زکریای رازی و ابن‌سینا را ترجمه کرده و استفاده می‌کنند اما در کشور ما به این کتاب‌ها بی‌توجهی می‌شود. خوب است در کشور به تاریخ علوم و نجوم نیز توجه شود، زیرا علوم گذشته کشور ما در دنیا حرف اول را می‌زند.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی درباره تألیف کتاب ارزشمند فیلسوف ری که در سال ۱۳۴۹ کتاب سال و نویسنده آن مؤلف درجه اول شناخته شد،گفت: در سال ۱۳۴۳ که مراسم یادبود هزار و یکصدمین سال تولد محمدبن‌زکریای رازی در تهران برگزار می‌شد،من بنا به اشارت آقای علی‌اصغر حکمت کتاب «السیره الفلسفیه» رازی را با ترجمه عباس اقبال به ضمیمه مقدمه‌ای درباره شرح احوال و آثار و افکار آن حکیم آماده طبع گردانیدم که کمیسیون ملی یونسکو در ایران آن را منتشر ساخت. چون آن مقدمه مورد پسند اهل فضل واقع گردید،از من خواستند که آن را توسعه دهم تا جویندگان علم بیشتری با این پزشک نامدار و فیلسوف بزرگ آشنا گردند.
دکتر محقق در ادامه افزود: مهمترین هدف از نشر آثار گذشتگان و معرفی آنان این است که آیندگان تشویق و ترغیب شوند و همان روشی را که آنان پیش گرفته‌اند در پیش گیرند. رازی از همین سرزمینی که ما در آن زندگی می‌کنیم، برخاست و در آن روزگار که وسایل تحقیق و مطالعه به آسانی در دسترس همه نبود، او دامن همت به کمر زد و در تحصیل علم چنان کوشید که سرآمد اقران شد و آثاری از خود به یادگار گذاشت که شرق و غرب جهان از آن استفاده کردند و در نتیجه مایه مباهات و افتخار این کشور گردید.
عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی اظهار داشت: ما باید در جستجوی این حقیقت باشیم که در این زمان که وسایل تحصیل و تحقیق به آسانی فراهم می‌گردد و ارتباطات علمی و فرهنگی گسترش قابل توجهی یافته است چرا دیگر رازی‌ها و ابن‌سیناها و بیرونی‌ها در این سرزمین بوجود نمی‌آیند و کار به جایی رسیده است که هر استادی که در می‌گذرد،  با صراحت از او به عنوان «بدون جانشین» یاد می‌کنند. در حالی که سنت علمی چنان اقتضا می‌کند که استادی که از میان می‌رود، جانشینانی داشته باشد که آنچه را که او می‌دانسته بدانند و چیزهایی را هم اضافه بدانند که در نتیجه کوشش و همتشان فراهم گشته است و سرّ پیشرفت علم و فرهنگ و تمدن و معرفت در جهان همین بوده است.
این رازی پژوه برجسته درباره روش علمی رازی گفت: رازی براساس همان اصلی که از قرآن کریم اخذ شده که باید به سخن‌های مختلف گوش فرا داد و از میان آنها بهترین را برگزید، از همه منابع موجود زمان خود استفاده می‌کرد. او در دوره‌ای زندگانی می‌کرد که علم و تمدن اسلام به اوج ترقی و تعالی خود رسیده بود. پیش از او مترجمان بزرگ اسلامی صدها کتاب سودمند را از یونانی و سریانی و پهلوی و سانسکریت در الهیات و طبیعیات و ریاضیات و سایر علوم به زبان عربی ترجمه کرده و در اختیار مسلمانان قرار داده بودند.
دکتر محقق افزود: با نظری اجمالی به آثار رازی می‌بینیم که او تا چه اندازه با آثار دانشمندان پیش از خود آشنا بوده و از آنها بهره‌برداری کرده است. مثلاً او در کتاب الحاوی‌فی‌الطب از ده ها دانشمند مانند بقراط و جالینوس نقل قول می‌کند. رازی از مسلمان  و مسیحی و یهودی و زرتشتی و هندو در اخذ مطالب استفاده کرده و حتی اگر مؤلف کتابی ناشناخته بوده او تصریح می‌کند که کتاب به چه سنت علمی تعلق داشته است. مانند مواردی که می‌گوید: «من کتاب فارسی» «من کتاب هندی» و می‌توان گفت که او بیش از همه از آثار جالینوس استفاده کرده است.
رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ادامه داد: رازی در استفاده از منابع پیشینیان یک ناقل قول نبوده بلکه همیشه با نظر انتقادی با آراء و افکار بزرگان روبرو می‌شده است. مثلاً همین جالینوس که از منابع مهم رازی بوده و رازی احترام خاصی برای او قائل است به حدی که او را ولی‌نعمت خود دانسته، در کتاب «الشکوک ‌علی‌جالینوس» خود، او را مورد نقد و ایراد و نقض قرار داده و تصریح کرده است در طب و فلسفه تقلید کورکورانه و تسلیم بی‌چون و چرا نسبت به بزرگان زشت و مذموم شمرده می‌شود.
دکتر محقق گفت: رازی همه صفاتی را که یک عالم باید دارا باشد در خود داشت و چون او به پایه‌ای عالی از علم و دانش رسیده بود، همواره مورد بغض و عداوت و دشمنی و حسادت جاهلان زمان خود قرار می‌گرفت و مصداق حقیقی عبارتی بود که همیشه ورد زبان علما بوده است که:

دشمن عاقلان بی گُنه‌اند                    زانکه خود جاهل و گُنه کارند

خوشبختانه او در زمان خود موفق شد تا در رساله‌ای کوتاه یعنی السیره‌الفلسفیه فرق میان عالم و عالم نمای و فیلسوف و متفلسف را آشکار سازد و شرایط یک عالم واقعی و فیلسوف حقیقی را باز نماید و در برابر جهل و دشمنان علم از خود دفاع کند.
چهره ماندگار ایران اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: ما شیعه هستیم نباید جهل را دامن بزنیم بلکه باید علم را ترویج دهیم. آنجا که عقل با نقل تعارض پیدا کند، شیعه عقل را گرفته و نقل را با عقل تشریح می‌کند، باید نسل جوان ما به گذشته دانشمندان کشور خود آگاهی پیدا کرده و گذشته درخشان کشور خود را مطابق زمان و مکان بازسازی کند.

در بخش جنبی این همایش، نمایشگاهی از مقالات ارسالی به همایش و گیاهان دارویی نیز در معرض دید علاقمندان قرار گرفت و از دانشجویانی که موضوع پایان‌نا‌مه خود را درباره رازی انتخاب کرده بودند هم تجلیل شد.

گزارش تصویری