نگاهی به آثار استاد اخلاق و عرفان تهران

تاریخ ایجاد : دوشنبه, ۱۸ دی ۱۳۹۱ با درگذشت آیت‌الله آقامجتبی تهرانی، استاد اخلاق و عرفان تهران نگاهی بر آثار ایشان داریم که «درآمدی بر سیر و سلوک» و «کیش پارسایان» از آن جمله است. آیت‌الله آقا مجتبی تهرانی(ره) اهل فضل و مراقبه بود. خیلی‌ از افراد اسمش را شنیده و آثارش را خوانده بودند، […]

تاریخ ایجاد :

دوشنبه, ۱۸ دی ۱۳۹۱

asarmojtabatehraniبا درگذشت آیت‌الله آقامجتبی تهرانی، استاد اخلاق و عرفان تهران نگاهی بر آثار ایشان داریم که «درآمدی بر سیر و سلوک» و «کیش پارسایان» از آن جمله است.

آیت‌الله آقا مجتبی تهرانی(ره) اهل فضل و مراقبه بود. خیلی‌ از افراد اسمش را شنیده و آثارش را خوانده بودند، ولی چهره‌اش را عیان ندیده بودند. نه در قاب شیشه جادویی تلویزیون جای گرفت و نه بیلبوردهای تبلیغاتی مراکز شهر نشانش داد، چرا که او در پیاله عکس رخ یار دیده بود و در مستی شرب مدام از بندگی یار و محبوبش بود.

آیت‌الله آقا مجتبی تهرانی در سال ۱۳۱۶ در خانواده‌ای از اهل علم، معرفت و شهادت در تهران به دنیا آمد. پدرش، مرحوم آیت‏‌الله میرزا عبدالعلی تهرانی از شاگردان مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری‌یزدی، فقیهی مجاهد و عارفی سترگ بود.

حضرت آیت‏‌الله حاج آقا مجتبی تهرانی، طبق رسم تمام خاندان‌های علم و معرفت، تحصیل در علوم دینی و اشتغال به علوم حوزوی را از دوران کودکی آغاز کرد و در امر تحصیل علوم، جدّیت فوق‌العاده‌ای داشت. هجرت ایشان برای کسب علم ابتدا به مشهد و سپس به قم بود.

ایشان علاوه بر یادگیری فقه و اصول در محضر استاد بی‌بدیل خود، چندین سال نیز از مشرب اخلاقی و عرفانی آن عارف کامل و عالم ربّانی سیراب و با دیدگاه‏های اجتماعی و سیاسی امام امّت به خوبی آشنا شد. کسب فیض از خورشید حیات بخش امام(ره) و دیگر اولیای الهی ادامه داشت تا آنکه جرقّه‌های بیداری اسلامیِ ملّت ایران زده و امام خمینی(ره) تبعید شد. بعد از این واقعه دردناک، حضرت آیت‌الله تهرانی نیز سه سال بعد، به نجف رفت تا هم سیر معنوی خود را در سایه فیوضات امیرالمؤمنین(ع) و دیگر ائمه هدی(ع) تکمیل کند و هم از تربیت استاد خویش بی‌بهره نماند. امّا این معیّت زیاد طول نکشید و حضرت امام به ایشان امر کردند که به ایران برگردد و در تهران حضور داشته باشد. ایشان در سال ۱۳۴۹ به زادگاه خود بازگشت و به کارهای مهم و بر زمین مانده مشغول شد.

بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و با آغاز ولایت و زعامت حضرت روح‏‌الله، همچنین با توجه به سوابق درخشان و مراودات حضرت استاد با امام امت، انتظار می‌رفت که ایشان یکی از مسئولان نظام اسلامی شود و گوشه‌ای از بار این انقلاب را به دوش بکشد. اما بنا به فرموده خودشان، ایشان با دعا به درگاه خدای متعال و توسل به حضرات معصومین(ع)، خود را از قبول مسئولیت‌های آشکار کنار کشید و با حضور در صحنه نیروسازی برای انقلاب، همچنان به‏‌ صورت گمنام و مؤثر به تربیت نیروهای جوان و کارآمد برای انقلاب اسلامی پرداختند.

از طرفی دیگر، جلسات عمومی اخلاق و معارف اسلامی که قبل از انقلاب نیز برپا بود و از سال ۱۳۵۶ به‏ طور منظم و هفتگی دائر می‌شد، مأمن بی‌نظیری برای بسیجیان مخلص حضرت روح‌الله و سکوی پرشی برای دلدادگان و حیات‌یافتگان انقلاب اسلامی بود که تازه از زیر یوق جهالت ستم‌شاهی رهایی یافته و به نور حکومت الهی منور شده و بی‌صبرانه و مشتاقانه به دنبال معارف عمیق اسلام بودند.

در ذیل به دو اثر شاخص از این عالم ربانی اشاره می‌شود:

در آمدی بر سیر و سلوک

«درآمدی بر سیر و سلوک» از آن جمله است. این اثر مجموعه درس‌های اخلاق مجتبی تهرانی که به کوشش شاگرد ایشان گردآوری شده است. بحث اول درباره انسان و ابعاد وجودی او و هدف از خلقت اوست. در بحث دوم به ضرورت معرفت و اقسام آن پرداخته شده و بحث سوم نیز درباره مکاشفه و مشاهده و طریق تحصیل معرفت و امکان مشاهده خداوند است. بحث چهارم به خودشناسی و خداشناسی اختصاص دارد و در آن از موانع و شرایط معرفت‌الله و امکان آن سخن رفته است.

آثار مترتب بر معرفت‌الله (کرنش‌ نکردن در برابر غیر حق، لذت شهود و دعا) و تقسیم معرفت‌الله به شش دسته، موضوع این بخش است. سرانجام در بحث آخر، به اقسام سیر و سلوک (سلوک محبوبیت و سلوک محبیت) و مراتب سلوک و کیفیت و شرایط آن پرداخته شده است.

کیش پارسایان

«کیش پارسایان» و دروس آیت‌الله مجتبی تهرانی، زیرنظر علی‌اکبر رشاد تدوین شده است و سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی آن را منتشر کرده است.

این کتاب شامل دو دفتر است، دفتر اول «پیام پارسایی» است. در این دفتر مباحثی چون ماهیت ایمان، مراتب ایمان و کفر، طرق زدودن حجاب‌های ایمان، عوامل کاهش و افزایش ایمان و آثار فردی و اجتماعی آن مورد بررسی قرار گرفته است.

دفتر دوم «صفات مؤمنان» نام دارد که در آن به اقسام صفات و حالات مؤمنان، علایم مؤمن از لحاظ باطنی و قلبی و محبت به مؤمنان و شدت بر کفار، ارائه شده است.

این کتاب در ۱۰۸ صفحه روانه بازار کتاب شده است و در آن مباحثی چون هدف خلقت، ابعاد وجودی انسان، تحصیل معرفت به عنوان فریضه، مکاشفه و مشاهده، خودشناسی و خداشناسی، لذت شهود و معرفت‌الله، اقسام معرفت و اقسام سیر و سلوک الی‌الله مورد بررسی قرار گرفته است. مطالعه این دو کتاب به همه علاقه‌مندان به مباحث عرفانی توصیه می‌شود.