نقد آثار جلال توسط عبدالعلی دستغیب

نبوغ آل احمد توانست خود را اینجا و آنجا، گاه در تمثیل و رمز و گاه در سفرنامه‌نویسی و گاه در صراحتی شگرف و در پرده‌های گوناگون هنری، پراکنده ولی با جلوه ای دل‌انگیز و بیدارکننده نشان دهد.

این کتاب نگاهی تازه به آثار جلال آل احمد دارد و در آن داستان‌ها، ‌سفرنامه‌ها و رمان‌های این داستان‌نویس مرور و نقد شده اند. همچنین نقطه‌نظراتی درباره سفرنامه‌های او از جمله سفرنامه آمریکا، سفرنامه روس و جزیره خارک که جنبه بوم‌شناسی دارند، بخش های دیگر کتاب را تشکیل می‌دهند.

در این کتاب می‌خواهیم همه جهات فکری و هنری کارهای آل احمد را نشان بدهیم و اگر در زمینه‌ای، داوری‌اش را به محک نقد می‌زنیم و یا با او همگام نمی‌شویم دلیل بر بی اهمیتی اندیشه‌ها و آموزه‌های او نیست.

از جهتی همه‌ی اندیشه‌ها و آموزه‌های او مهم است، زیرا که به واقعیت می‌پردازد و جویای راه است و از اصالتی انسان دوستانه می‌جوشد؛ ولی در ارزیابی این اندیشه‌ها و آموزه‌ها، واقعیت‌های هنری و فلسفی را نیز باید به دیده گرفت.

گام‌های او گام‌های کسی است که از راه‌های ناپیموده می‌گذرد و گاه شتاب‌زده است، زیرا که از راه‌های هموار نمی‌گذرد تا بی خطا از آنها گذر کند و ناهمواری‌های جاده در این زمینه، عذرخواه اوست.

• زندگانی و آثار
• داستان‌های کوتاه
• مدیر مدرسه
• داستان‌های تمثیلی
• غرب‌زدگی
• خسی در میقات
• نفرین زمین
• تک نگاری‌ها
• مقاله‌ها و ترجمه‌ها
• جهان‌نگری و سبک
• کتاب‌نامه
• صورت نام‌ها

نقد آثار آل احمد کار آسانی نیست. نخست به دلیل گرامی بودن او، که مردانه بود و جانبدار حقیقت؛ دیگر به دلیل جهش‌های اندیشه‌ها و شگرد نوشته‌هایش، که سیلی است خروشان و بی قرار، می‌غرد و تندرآسا پیش می‌رود و بی امان کوبنده است.

جلال پس از غرب‌زدگی، به ویژه نامش ایران‌گیر شده بود، ولی این را دستمایه‌ی غرور نمی‌کرد. در کافه فیروز تهران روزهای دوشنبه سر میزی می‌نشست و از جوانان می‍پرسید و از کارهایشان. (صفحه۱۰)

«نقد آثار جلال آل احمد» را عبدالعلی دست‌غیب نگاشته و انتشارات خانه کتاب تهران آن را منتشر کرده است