معرفی برگزیدگان یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب

تاریخ ایجاد : دوشنبه, ۱۵ دی ۱۳۹۳ مراسم یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب عصر یکشنبه ۱۴ دی ماه در محل پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری در تهران برگزار شد. سید عباس صالحی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: در زمینه نشر، مثل سایر حوزه‌های اجتماعی کشور، ما یک رشد […]

تاریخ ایجاد :

دوشنبه, ۱۵ دی ۱۳۹۳

moarefi-bargozidegan-yazdahominjashnvareketabمراسم یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب عصر یکشنبه ۱۴ دی ماه در محل پژوهشکده فرهنگ، هنر و معماری در تهران برگزار شد.

سید عباس صالحی معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: در زمینه نشر، مثل سایر حوزه‌های اجتماعی کشور، ما یک رشد نامتوازن را تجربه کرده‌ایم. عناوین کتاب‌های منتشر شده رشد شتابنده‌ای داشته و از ارقام دوعددی به سه عددی جلو آمده است.

وی افزود: سالیانه حدود ۷۰ هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می‌شود و طی ۹ ماه اخیر هم حدود ۴۸ هزار عنوان کتاب چاپ شده است. حلقه نشر رشد متوازنی را نداشته است. اگر همین روالی که در چند دهه بعد از انقلاب در زمینه رشد ناشران و تعداد کتاب‌های منتشر شده به وجود آمده است، در حوزه نقد کتاب هم این رشد پدید می‌آمد و ما با همین شتاب حرکت می‌کردیم، شاید اتفاقات بهتری در حوزه نشر می‌افتاد.

معاون فرهنگی وزیر ارشاد اضافه کرد: این فضای نامتوازن، رنج دهنده حوزه اقتصاد نشر و فرهنگ مکتوب است. نقد کتاب فضای تولید علم را روان می کند و سنجش آثار را کیفی‌تر می سازد. ما در همه حوزه های نقد با آنچه باید باشد، فاصله زیادی داریم. در دهه اول انقلاب که حدود هزار عنوان کتاب در سال منتشر می شد، ما نشریه ای مثل «دانش» را داشتیم اما ما همان سالها هم نیازمند دهها نشریه مثل دانش بودیم و همه می‌دانیم بر همان نشریه چه گذشت.

صالحی اضافه کرد: متاسفانه نتوانستیم پا‌به‌‌پای مسیر داغ تالیف یا شبه تالیف یا ضد تالیف، مسئله نقد و مکانت آن را بازنمایی کنیم. همین مقدار نقدی هم که هست، آمایش قابل توجهی ندارد و البته احتیاج به تحلیل دارد هم از لحاظ سبک، هم از لحاظ مرورهای کتاب و یا نقدهای تحلیلی که تقریبا در ایران آمیخته به هم است و مشخص هم نیست که چقدر از این نقدها منصفانه است، چقدرش متملقانه، چقدرش کینه‌توزانه و چقدرش بی خاصیت؟

وی ادامه داد: این مسئله ها ریشه‌های تاریخی دارد و هنوز بعد از قرنها از دوره شمس قیس رازی، باور نکرده ایم که نقد می‌تواند به بخش فرهنگ، علمی و ملی ما اعتلا بدهد.

معاون فرهنگی وزیر ارشاد ابراز امیدواری کرد جشنواره نقد کتاب که به گفته او کاری است برای روشن نگهداشتن یک روشنایی کم فروغ و نه البته پرفروغ، اهتمام داشته باشد.

مجید غلامی جلیسه سرپرست موسسه خانه کتاب و مجری جشنواره نقد کتاب در مراسم یازدهمین دوره این جشنواره با ابراز تاسف از آنچه غلبه کمیت در زمینه انتشار کتاب در ایران نامید، گفت: سالانه بالغ بر ۶۰هزار عنوان کتاب در کشور منتشر می‌شود اما تعداد مجلاتی که به حوزه نقد کتاب می‌پردازند چندان زیاد نیست به عنوان مثال در همین جشنواره نقد کتاب تعداد مجلاتی که آثاری از آنها در این جشنواره داوری شده بود کمی بیش از ۲۵۰نشریه بود که این در مقابل شمار کتابهایی که در سال منتشر می شود، اصلا به حساب نمی‌آید.

وی سپس از انتشار نشریات «کتاب ماه» در دوره جدیدشان تا پایان ماه جاری خبر داد و در ادامه سخنانش برگزارش جشنواره نقد کتاب را در تدوین یک تعریف مدون از نقد معیار و همچنین استانداردهای نقد در کشور موثر خواند.

در ادامه محمد حسین ساکت دبیر یازدهمین جشنواره نقد کتاب در سخنانی با بیان اینکه برای داشتن نقدی درست، باید معیارها و ویژگی‌های درست آن را هم داشته باشیم گفت: نگاشتن، هنری بزرگ است اما بزرگتر از آن هنری دیدن آن نوشته است.

وی افزود: نقد باید در آینده پژوهی ما سهمی ایفا کند به قول آلوین تافلر اگر موجی بخواهد ایجاد شود، آن را باید ناقدان پدید بیاورند.

دبیر این دوره از جشنواره نقد کتاب ضمن سپاس ویژه از احمد مسجدجامعی پایه گذار این جشنواره، از سید فرید قاسمی، یوسف ثانی، محمدرضا اسدی و علی اوجوی دبیران دوره‌های قبلی قدردانی کرد و گفت: امسال در پاره‌ای از ارزیابی های آئین نامه، دگرگونی هایی پدید آمد و گروهها به ۷رده تقسیم شد. پیشنهاد می شود نظریه پردازی و بررسی دیدگاهها در زمینه نقد کتاب هم از سال آینده در چرخه کار داوران قرار گیرد و هیات امنای خانه کتاب، با اصلاح آئین نامه جشنواره، دست داوران را در ارزیابی‌ها باز بگذارد.

ساکت همچنین با ارائه گزارشی از یازدهمین جشنواره نقد کتاب از میان ۵۶۳مقاله رسیده از ۲۵۸مجله، ۹۸مقاله در چرخه داوری قرار گرفت و سوگمندانه شاهد کاهش شمار مقالات و خوشبختانه افزایش شمار مجلات نسبت به دوره قبل بودیم.

به گفته دبیر یازدهمین جشنواره نقد کتاب، سرنخ آسیب شناسی این نوسان را باید در شمارش امتیازات به گفته او مقطعی و باب روز در ارتقای گروه بر پایه‌های دانشگاهی در چاپ مقالات در مجله های علمی و پژوهشی، بررسی کرد.

در ادامه این مراسم نصرالله پورجوادی از پیشکسوتان عرصه نقد کتاب در سخنانی با اشاره به دو گونه نقد کتاب که به گفته او، فرنگی ها آنها را باب کرده اند گفت: یکی از این نقدها که به آن «ریویو» می گویند در واقع گزارشی اجمالی از کتاب است. معمولا مجلات، شخصی را دارند که بلد است یک کتاب را ورانداز کند و نکات برجسته آن را بنویسد و معرفی کند البته ممکن است او به بعضی از کاستی ها و یا امتیازات آن کتاب هم اشاره ای بکند.

وی افزود: نقد دیگری هم داریم که در واقع نقد حقیقی است که البته خیلی کم نوشته می‌شود چون باید توسط کسانی که مسلط به موضوع هستند، نوشته شود؛ کسانی که از نظر علمی و اطلاعاتی، اگر بالاتر از نویسنده نیستند، خیلی کمتر از او نیستند. خواندن این نقدها معمولا حالت مکمل و متمم کتاب را دارد این قبیل آثار نه تنها برای عموم خوانندگان آن کتاب بلکه برای خود مولف و همچنین برای ناشران هم می تواند مفید باشد.

این ناشر باسابقه در ادامه گفت: متاسفانه ما در کشور خودمان ناشران زیادی داریم که چندان از نظر معلومات و دانش، متبحر نیستند و زیاد با مسائل علمی و فکری و محتوایی کتابها سر و کار ندارند و لذا نقدهایی که از نوع دوم باشد، می‌تواند سطح آگاهی آنها را بالا ببرد.

پورجوادی با تاکید بر اینکه کتاب بد نباید چاپ شود، گفت: آثار نویسندگان معروف و بزرگ ما هنوز به طور دقیق شناخته نشده است هنوز بحث است که یوسف و زلیخا متعلق به فردوسی هست یا نیست و هنوز مشخص نیست که آثار عطار، دقیقا کدامها است؟ به هر حال اطلاعات غلط و کتابی که جامعه علمی را گمراه کند نباید منتشر شود. من معتقدم نقد کتاب در پیشبرد سطح علمی ناشران ما، می‌تواند فوق‌العاده موثر باشد.

حسین پاینده عضو هیات علمی دانشکده زبان و ادبیات خارجی دانشگاه علامه طباطبایی نیز با اشاره به آمار مربوط به انتشار بیش از ۶۰هزار عنوان کتاب در سال در کشور گفت: نقدهای کتاب در ایران عموماً معطوف به معرفی کتابها است و البته همین کار هم اگر درست انجام شود، یک خدمت است به ناشران.

وی که کتاب «گشودن رمان» او برگزیده بخش نقد ادبی جایزه ادبی جلال آل‌احمد شد و برای او ۱۱۰ سکه بهار آزادی به ارمغان آورد، در ادامه سخنانش تصریح کرد: آنچه ما امروز نقد کتاب می‌دانیم «مرور و معرفی» است. کارکرد این مقالات این است که با توجه به کثرت کتابهای منتشر شده یک معرفی توصیفی از کتاب ارائه کند که هدف اول آنها هم معمولا معرفی آثار تازه منتشر شده است. نقد به معنی دقیق کلمه یعنی تبیین معانی متکثر متون اعم از ادبی یا غیر ادبی با استناد به روش شناسی‌ها و نظریه‌های میان رشته‌ای از حوزه‌های مختلف اعم از تاریخ، جامعه شناسی، روانشناسی و …

این منتقد ادبی همچنین گفت: دایره خوانندگان نقد بسیار محدود است چون به شکل تخصصی نوشته می‌شود همچنین نقد و انتقاد هیچ نسبتی با هم ندارند متاسفانه مقالاتی که تحت عنوان نقد کتاب نوشته می‌شود، اشکالاتی دارند و ما هنوز نتوانسته ایم کارکرد درست همان «ریویو» را بازنمایی کنیم.

پاینده، ورود نداشتن منتقد به موضوع کتاب، نازل بودن سطح دانش مقاله نویس، شتابزده و نادقیق بودن مقالات و اهانت به نویسنده به جای بررسی کتاب را از جمله ضعف‌های ساختاری نقد کتاب در ایران برشمرد و گفت «ریویو» باید عاری از هرگونه جانبداری یا خصومت ورزی شخصی نوشته شود شاید اگر به این مقالات نقد نگوییم و متوجه شویم نقد اصلا به معنای انتقاد نیست، اندکی وضعیت نقد کتاب در کشور بهبود یابد.

در ادامه این مراسم امیرعلی نجومیان عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه نقد کتاب چهار مرحله تاریخی را سپری کرده، از آنها به عنوان نقدهای تفسیری، توصیفی، ارزیابانه و تحلیلی نام برد و نیاز جامعه کنونی ایران را تحلیل گفتمانی کتاب برشمرد که به گفته او بر سه محور جایگاه، تاثیرگذاری و کارکرد استوار است.

در این مراسم همچنین محمدرضا ترکی استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران با بیان اینکه نقد دیروز و امروز ما خیلی با هم متفاوت شده است؛ در گذشته نقد، بخشی از پروسه تالیف بود اما در روزگار کنونی ما با پدیده شوم و نامطلوب نقد ژورنالیستی که نقدی عصبی، خشن و حزبی است، روبرو شده ایم.

وی افزود: اگر امروز می‌نالیم که منتقد ما جایگاه واقعی خودش را ندارد، به خاطر این است که منتقدان ما وجهه خوبی ندارند. ما باید برگردیم به روالی که تولید اندیشه در آن وجود داشت.

در آئین پایانی یازدهمین جشنواره نقد کتاب همچنین علی اصغر محمدخانی معاون فرهنگی موسسه شهر کتاب و عضو هیات خرید کتاب وزارت ارشاد در سخنانی با بیان اینکه بیش از ۱۳۰اثر در حوزه نقد ادبی چه در حوزه تالیف و چه در حوزه ترجمه منتشر شده است گفت: تا زمانی که تعارفات برقرار است، نقد موضوعیت نمی‌یابد. کدامیک از بزرگان ما در حوزه فلسفه از منتقدانشان تشکر کرده اند!؟

وی همچنین گفت: بسیاری از بزرگان فرهنگی ما تحمل نقد ندارند همچنین متاسفانه فضای نقد و گفتگو، بیشتر بیرون از دانشگاهها صورت می‌گیرد یعنی برعکس جوامع پیشرفته غربی. مسئله دیگر این است که نوشته نقدها در حوزه‌های علمی و پژوهشی، اصلا امتیازی ندارد و ناقد از نقدی که نوشته است، بهره مالی نمی‌برد. اینها مشکلاتی است که باید به آنها پرداخت.

در پایان این مراسم که به همت موسسه خانه کتاب برگزار شده بود، از منتخبین یازدهمین جشنواره نقد کتاب در حضور دکتر سید عباس صالحی، دکتر محمد رجبی، دکتر نجفقلی حبیبی، استاد سید عبدالله انوار، محمدحسین ساکت، مجید غلامی جلیسه

و سید محمود دعایی با اهدای لوح سپاس، تندیس و جوایز نقدی، تقدیر به عمل آمد.

منتخبین یازدهمین جشنواره نقد کتاب

فهرست منتخبین یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب در حوزه های مختلف به شرح زیر است:

حوزه متون کهن (ادبیات فارسی): فیه ما فیه و شرح کامل آن (رحمان مشتاق مهر- برگزیده)

حوزه شعر کلاسیک (ادبیات فارسی) : در حاشیه نقد و شرح قصاید خاقانی (بخش یک تا سه)، (محمدرضا ترکی- برگزیده)

ادبیات عرب: نقد و بررسی ترجمه و تحلیل دیوان متنبی (بخش یک و دو)، (عنایت الله فاتحی نژاد- شایسته تقدیر)

زبان‌شناسی: بررسی تیش تریشت (چنگیز مولایی- برگزیده)

روش تحقیق (کلیات و اطلاع رسانی) : ابرهای تهی: فقر ساختار و محتوا در کتاب های روش تحقیق (سیدحسن اسلامی- برگزیده)

فرهنگ نویسی (کلیات و اطلاع رسانی) : نقد و بررسی کتاب فرهنگ اوزان شعر فارسی تالیف دکتر تقی وحیدیان کامکار (مهدی کمالی- برگزیده)

علوم و فنون: نگاهی به ذخیره خوارزمشاهی (گلپر نصری- برگزیده)

علوم اجتماعی: بررسی و نقد کتاب اقتصاد کلان (محمدواعظ برازانی- برگزیده)

علوم سیاسی: کندوکاوی روش شناختی در کتاب جریان شناسی سیاسی در ایران (عباس خلجی- شایسته تقدیر)

علوم تربیتی (آموزش و پرورش) : منبع شناسی تعلیم و تربیت (محمد هدایی- شایسته تقدیر)

میراث پژوهی: تکمله و استدراکاتی بر فهرست دست نویس های فارسی ایاصوفیا (علی صفری آق قلعه- برگزیده)

تاریخ و جغرافیا: درس نامه ای ناتمام (محسن رحمتی- برگزیده)

داستان کودک: دیدار با زمان (شیدا آرامش فرد- برگزیده)

شعر کودک: با چشم هایی که می کشند! (زهره حیدری شاهی- شایسته تقدیر)

تصویرگری کودک: رابطه متن و تصویر در ترجمه ماهی سیاه کوچولو به زبان انگلیسی (بهار اشراق- شایسته تقدیر)

همچنین در بخش جنبی یازدهمین دوره جشنواره نقد کتاب از علی اصغر محمدخانی به عنوان کوششگر عرصه نقد و سیدفضل الله موسوی به جهت اداره نشریه پژوهش نامه انتقادی قدردانی شد.