مراسم معارفه دکتر مهدی محقق رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی

مراسم معارفه دکتر مهدی محقق رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور آقای علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، روز دوشنبه ۲۱ بهمن ماه ۱۳۹۲ در تالار اجتماعات این انجمن برگزار شد.

مراسم معارفه دکتر مهدی محقق رییس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی با حضور آقای علی جنتی،وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ دکتر غلامعلی حداد عادل،رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی؛ و جمعی از استادان دکتر علی موسوی گرمارودی‌، دکتر رضا داوری اردکانی، دکتر کاظم موسوی بجنوردی‌،رییس دایره‌المعارف بزرگ اسلامی؛دکتر محمد رجبی،رییس کتابخانه،موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی؛حجت‌الاسلام و المسلمین علی‌اکبر صادقی رشاد‌، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی و حجت‌الاسلام و المسلمین هادی خامنه‌ای‌، روز دوشنبه ۲۱ بهمن ماه ۱۳۹۲ در تالار اجتماعات این انجمن برگزار شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم گفت: سخن گفتن درباره این انجمن موجب می‌شود خواه ناخواه چهره های آشنا و برگهای زرین پرشماری از فرهنگ، دانش و اندیشه اسلامی پیش چشمانمان نقش ببندد.

وی ضمن اشاره به تمدن و فرهنگ اسلامی ایرانی و تلاش‌ها و پیشرفت‌های علمی فرهنگی دانشمندان سرزمین ایران در عرصه‌های مختلف از جمله فلسفه، تاریخ،جغرافیا، فرهنگ و ادب، پزشکی و … گفت: در پرتو روح دانش‌اندوزی، شوق معرفت جویی و حس کنجکاوی و تحقیق، قلمرو ایران اسلامی در اندک مدتی کانون انوار دانش شد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی افزود : کارنامه مفاخر فرهنگی ایران بی شک فصلی درخشان از تاریخ اسلامی است و سهم فرهیختگان،دانشمندان و هنرمندان در توسعه فرهنگ و تمدن بر کسی پوشیده نیست.

آقای جنتی ضمن تاکید بر پیشرفت‌های علمی کشورمان بر اساس فرهنگ اصیل اسلامی اظهار کرد: بدون شک فرهنگ اصیل اسلامی ما با تشویق مسلمانان به خردورزی و ترویج نشاط علمی و اسلامی روح اعتدال را جانشین تعصبات دنیای باستانی کرد. در پرتوی چنین فرهنگی شوق فرهنگ‌جویی و تحقیق، قلمروی ایران اسلامی را کانون اندیشه کرد.

وی یادآور شد: در دوران اسلام بود که علم طب از دست سریانی‌ها به دست ایرانی‌ها افتاد و تحقیق و مطالعه در آن جدی‌تر و دقیق‌تر شد. به طوری که ابن سینا و رازی با ثبت تجربیات شخصی و بالینی در علم پزشکی صفحه جدیدی را رقم زدند. همچنین در علوم ریاضیات و شیمی جنبش و جوشی میان مسلمانان ایجاد شد.

وی افزود: آثار جغرافیایی مسلمانان ایران حاکی از روح جستجوگر آن‌هاست.در تاریخ،اولین سرمشق از خدای‌نامه‌ها بوده است و مورخین ایرانی به قضاوت‌های صریح حکام عصر دست پیدا کرده‌اند.در فلسفه و حکمت نامه‌های بلندی از ابن‌رشد و سهروردی موجود است که نشان از آن دارد آثار آنان سرآمد بر فکر اروپاییان دست کم در قرون وسطی بوده است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی اظهار کرد: در حوزه ادبیات افرادی با الهام از بلاغت و قرآن توانستند به شاعران بزرگی همچون فردوسی،خیام، حافظ، مولانا، سعدی و ناصرخسرو تبدیل شوند و آثار گرانسنگ و ماندگاری را پدید آورند.

وی افزود: با چنین پشتوانه‌ای و مفاخر عظیم می‌بینیم که دنیا به این مفاخر ایرانی مدیون است. می‌توان یک مرتبه از تکامل انسانیت را به ایرانیان مسلمان نسبت داد. کارنامه مفاخر ایران اسلامی، کارنامه فرهنگی به قامت انسان است.

آقای جنتی در ادامه گفت: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران در جایگاه دیرپاترین نهاد علمی و فرهنگی کشور با پیشینه‌ای بیش از ۹۰ سال فعالیت و خدمت،استادان برجسته‌ای را که همه از دشت فرزانگی برخاسته‌اند به خود دیده است که بر گنجینه ذخایر این سرزمین افزوده‌اند. برای من مایه افتخار است که سکان این انجمن را به دکتر محقق بسپارم. هرچند این مجلس برای پاسداشت مقام علمی محقق برپا نشده اما مایلم مقام علمی ایشان را گرامی بدارم زیرا تاریخ ملی ایران بر وجود ایشان به خود می‌بالد.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دکتر محقق را استاد جامع‌الادب توصیف کرد که هم فارسی را خوب می‌داند و می‌نویسد، هم به زبان عربی و انگلیسی تسلط کامل دارد و تاریخ و طب اسلامی را نیز می‌شناسد.وی گفت : کتاب‌های این استاد بزرگ مرجعی علمی است و مقالاتش به زبان‌های مختلف ترجمه شده است. تاریخ کشور ما مدیون تلاش‌های علمی این محقق است. اکنون با اطمینان خاطر این انجمن را به دست کسی می‌سپارم که از چهره‌های ماندگار کشور است.

در این مراسم جمعی از فرهیختگان نیز به عنوان اعضای هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی منصوب می‌شوند که امیدوارم بازوی دکتر محقق در ادامه کار انجمن و کارهای زمین‌مانده آن باشند.

آقای جنتی در ادامه درباره تکالیف این انجمن گفت: بخشی از وظایف انجمن،تهیه و انتشار زندگی‌نامه عالمان و دانشمندانی است که در اعتلای فرهنگ و تمدن ایران نقش داشته و منشاء اثر بوده‌اند که در زمان تصدی دکتر محقق در این زمینه گام‌‌های مهم و بلندی برداشته است. برگزاری کنگره‌های تحقیقی و مراسم بزرگداشت مفاخر فرهنگی و کمک به ساختن بناهای یادبود،برگزاری نمایشگاه‌های مهم در داخل و خارج کشور، مبادله اطلاعات و همکاری با موسسات داخلی و خارجی در تهیه فهرست کتابها و نسخ خطی،تجلیل، حمایت و تشویق از پدیدآورندگان آثار علمی و فرهنگی ارزنده و همکاری در انتخاب کتاب‌های برگزیده سال از دیگر وظایف این انجمن است که امیدوارم با بازگشت دکتر محقق و همکاری اعضای هیأت مدیره و همکاران انجمن بتوانیم بار دیگر به مسوولیت‌های خطیر بپردازیم.

از همکارانی که در این مدت علی‌رغم دشواریها چراغ انجمن را روشن نگه داشتند،سپاسگزارم.البته ما در این مدت تلاش کردیم فقط امور جاری انجمن برگزار شود و مواردی مانند حقوق همکاران قطع نشود و فعالیتهای جاری ادامه پیدا کند.

وی گفت: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در طول زمان، فراز و فرودهای بسیاری بر خود دیده است اما جان مایه اصلی آن همواره پاسداشت آثار علمی، پدیدآورندگان و نخبگان فرهنگی این سرزمین بوده که یکی از آنها دکتر مهدی محقق است.

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ادامه افزود: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نهادی است که حفظ آثار این فرهنگ پیشرو و معرفی چهره‌های تابناک آن را به عهده دارد و امیدوارم این انجمن پر سابقه و با قدمت به همت استاد فرزانه دکتر محقق و سایر اندیشمندان و صاحبنظران بار دیگر رسالت اصلی خود را بازیابد.

آقای جنتی در پایان ضمن اشاره به وظایف و فعالیتهای انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: این انجمن وظیفه دارد دانشمندان،متفکران و هنرمندان امروز ایران را گرد هم آورد و آثار ارزنده آنان را از گزند غفلت و فراموشی مصون دارد و تکریم این سرمایه‌های ملی را دایما به جامعه یادآوری کند.

دکتر غلامعلی حداد عادل،رییس فرهنگستان و زبان فارسی از دیگر سخنرانان این مراسم بود. وی با تبریک ایام دهه فجر اظهار کرد: بازگشت دکتر محقق به خانه خودش در ایام فرخنده دهه فجر رخ داد. برای بنده و سایر اعضای فرهنگستان مایه خوشبختی است که دوباره شاهد فعالیت این استاد بزرگ در انجمن آثار و مفاخر فرهنگی هستیم.

وی ادامه داد: تاریخ برای ملت‌ها حکم حافظه برای افراد را دارد. حافظه برای هرکدام‌مان، بخش مهم هویت‌مان است. اگر فردی بر اثر حادثه‌ای حافظه خود را از دست دهد، دیگر آن فرد قبلی نیست زیرا از گذشته خود بی‌خبر است. حافظ جمعی یک ملت از عناصر گوناگونی تشکیل شده و شامل میراث فرهنگی و بزرگان کشور می‌شود.

رییس فرهنگستان و زبان فارسی با بیان این‌که داشتن حس آگاهی و تاریخ از نشانه‌های فرهنگی یک کشور است، گفت : ملتی که نسبت به تاریخ خود حساس نباشد و تاریخ‌اندیشی نداشته باشد، ملت فرهیخته‌ای نیست و هویت خود را نمی‌تواند احراز کند. یکی از درس‌هایی که می‌توانیم به نوجوانان بدهیم حساس‌ بودن به تاریخ است. در برخی کشورها بر سر کوچه و پس کوچه‌ها نوشته شده فلان نویسنده بزرگ در ۲۰۰ سال قبل شش ماه در این خانه زندگی کرده است تا اگر کسی از اینجا رد شود نسبت به بزرگان خود آگاهی پیدا کند. متاسفانه در کشور ما این حس ضعیف است.

وی ادامه داد: ما در تحقیق از بزرگان معاصرمان مشکل اسناد و مدارک داریم. امروز راجع به پروین اعتصامی اطلاعات بسیار اندکی در دست است و تنها شخصیت ادبی و تاریخی که ما قدری اطلاعات خوبی از او داریم مولانا است.

دکتر حداد عادل، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی را ادامه‌دهنده راه انجمن ملی دانست که در چند دهه پیش با چنین حسی ایجاد شده و خدمات زیادی در تعمیر آثار تاریخی انجام داده است، اظهار کرد: در ابتدا این انجمن به تعمیر میراث فرهنگی توجه داشت که به تدریج سازمان میراث فرهنگی این اقدام را برعهده گرفت و این انجمن به بزرگداشت چهره‌ها و مفاخر ایران پرداخت.

وی در ادامه گفت : در سال‌های اخیر مدیریت این موسسه به دست دکتر محقق سپرده شد و وی با حضور طولانی در محیط‌های علمی توانست شخصیت‌ها را شناسایی کند. این شناسایی به سبب استادی یا شاگردی یا هم‌دوره‌ای بودن مفاخر ایران با ایشان صورت گرفت.

این مقام مسوول افزود: دکتر محقق فردی خبره در شناخت افرادی است که در این موسسه تکریم می‌شوند. او توانست عده‌ای از افراد سالخورده کشور را به این موسسه دعوت کند که این اقدام باعث دلگرمی ما و جوانان بوده است. بسیاری از دانشمندان مانند مهندس آرام و مهندس بیانی که امروز نقاب در خاک کشیده‌اند آخرین تکریم‌شان در این موسسه بوده است.

رییس فرهنگستان زبان و ادب فارسی با تأکید بر فعالیتهای علمی دکتر محقق در دوره ریاست انجمن در دوره قبلی گفت : استاد محقق با انتشار شیوه زندگینامه و شرح حال‌ها توانست یک دایره‌المعارف از بیش از یکصد بزرگمرد معاصر تهیه کند که این اقدام نه تنها نتیجه فاسد نداشت بلکه نتیجه مثبتی به همراه داشت. اینک از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی برای بازگرداندن دکتر محقق تشکر می کنم که ایشان را به خانه‌اش بازگرداند زیرا اکنون کسی به این انجمن آمده که نیازی به معرفی ندارد و کاملا دستگاه را می‌شناسد.

دکتر حداد عادل در ادامه افزود: با انتخاب دکتر محقق بسیار شادمان شدم البته معتقدم که نباید با کارهای اجرایی به ایشان زحمت داد. ما هم همه در خدمت ایشانیم و انشاءالله جوانان پر قدرت در خدمت ایشان باشند.

حجت‌الاسلام و المسلمین صادقی رشاد، رییس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی از دیگر سخنرانان بود. وی در این مراسم طی سخنانی با ابراز خرسندی از بازگشت دکتر محقق به انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: این برنامه، برنامه معارفه نیست، بلکه برنامه «به خانه برمی‌گردیم» است. دکتر محقق نیازمند معارفه نیست، چرا که شخصیت برجسته‌ای در حکمت، ادب و فلسفه است و با سوابق درخشانی که نام نورانی و درخشانش برای همه اهالی ادب آشناست. این مراسم به طور طبیعی به مراسم تکریم استاد بدل شده و اگر کسی بخواهد از نخبگان و بزرگان تکریم کند، باید خود نیز در زمره آن‌ها باشد و از خصوصیات دکتر محقق همین شناخت از شخصیت‌های علمی و فرهنگی است.

وی با اشاره به نکاتی پیرامون تکریم بزرگان گفت: تکریم بزرگان هم وجه دینی دارد و هم یک تکلیف شرعی است. بزرگان ما در عرصه‌های فرهنگ، ادب و صنعت باید تکریم شوند. از طرف دیگر تکریم بزرگان جزیی از فرهنگ ما ایرانیان قلمداد می‌شود و همچنین جزیی از یک اصل عقلی که شکر منعم کنیم. از کسی که عمری خدمت کرده و هستی خود را صرف خدمت به علم فرهنگ و دانش نموده، باید قدردانی شود.

وی در ادامه افزود: در کشور ما تکریم بزرگان شایع است و با شیوه‌ها و روش‌های گوناگون دستگاه‌های مختلفی این کار را انجام می‌دهند که به نظر من بهتر است یک برنامه‌ریزی کلان و هماهنگی جامع در این زمینه صورت گیرد تا جریان تکریم بزرگان از طرف دستگاه‌ها سمت و سوی مشترکی داشته باشد؛ در این صورت نه تکرار پیش می‌‌آید و نه از برخی افراد که صلاحیت لازم را دارند غفلت می‌شود.

رشاد تصریح کرد: این نوع فعالیت یک فعالیت فرهنگی است و باید با محوریت ارشاد انجام شود. هرچند فرهنگستان‌ها، انجمن‌های علمی و دستگاه‌های گوناگون نیز این کار را انجام می‌دهند، اما از آنجا که یک نوع سنت فرهنگی است آقای جنتی باید به این امر اهتمام داشته باشد.

وی ادامه داد: در این زمینه لازم است قواعد و اصول جامع و مشخصی را تهیه کنیم و به مراجعی مانند شورای عالی انقلاب فرهنگی برای تصویب ارائه دهیم. در این زمینه اکنون دستگاه‌های ما کارهای بسیار خوبی انجام می‌دهند اما آنچه بیشتر مشاهده می‌شود تکریم مشاهیر است تا مفاخر. برخی از این مفاخر نیز خود رضا نمی‌دهند تا از آن‌ها تکریم شود. در یک برنامه جامع لازم است به این افراد توجه خاصی داشته باشیم.

رشاد با بیان این مطلب که اگر این پیشنهاد در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، انجمن مفاخر فرهنگی نباید در عرض دستگاه‌های دیگر قرار گیرد گفت: این انجمن باید ستاد مرکزی باشد و حتی می‌توان در مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی این جایگاه را برای انجمن پیش‌بینی کرد.

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: من دغدغه‌ای که در خصوص سنجش معیار برای تکریم بزرگان دارم این است که باید به سراغ کسانی رفت که تأثیر بیشتری دارند، جهت‌دهی و توجه نسل امروز و معرفی شخصیت‌های ارزشمند فرهنگی به آنان باید در رأس اهداف تکریم بزرگان قرار گیرد.

وی در پایان سخنان خود با اشاره به برکناری دکتر محقق از ریاست انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در گذشته گفت: زمانی که این تغییر را شنیدم شگفت‌زده شده و اکنون نیز با شنیدن خبر بازگشت ایشان شادمان گشته و تغییر فعلی را نیز بجا می‌دانم.

در ادامه این نشست دکتر توفیق سبحانی به سخنرانی پرداخت و گفت: هنگامی که خبر تغییر ریاست انجمن به من رسید، در خارج از کشور بودم . دیوان حافظ در اختیارم نبود و تنها کلیات شهریار در قفسه کتابخانه وجود داشت. به دلیل ارادت شهریار به حافظ، به دیوان این شاعر معاصر متوسل شدم. شعری از دیوان شهریار آمد که شأن نزولش گویای فعالیت این انجمن قبل و بعد از حضور استاد محقق بود.

وی ضمن تقدیر از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به سبب معرفی دکتر محقق برای اداره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی افزود: از آقای جنتی برای انتخاب آقای محقق تشکر می‌کنم، ایشان فردی است که در مدت حضورش در انجمن توانست عده‌ای را با هدف خدمت قربت الی الله به فرهنگ گرد خود جمع کند و آثاری را منتشر نماید که بسیاری از آنها در خارج از کشور به عنوان منبع مورد رجوع هستند. به عبارت دیگر من باید به خودمان تبریک بگویم که فردی را بر ریاست انجمن می‌بینیم که نیازی به معرفی و توصیه ندارد.

در این مراسم دکتر علی موسوی گرمارودی شاعر معاصر شعری خواند که مضمون آن تجلیل از تلاش‌های دکتر محقق و همسر او نوش‌آفرین انصاری بود. در بخشی از آن اشعار آمده:

علامه اوستاد سخن‌سنج پاک‌جان/ او را به روزگار بسی کم بود قرین

دکتر محقق است که دانش رهین اوست/ کس دیده‌ای دانش او را بود رهین

در چهارسوق فلسفه و علم صیرفی/ در هفت شهر معرفت و عشق پیش‌بین

در منطق و کلام و به تاریخ و شرع/ او اوستاد عالم و ما جمله خوشه‌چین

در شعر پارسی و به اشعار تازیان/گاهی عقاب و گاه بود شیر در کمین

در بخش پایانی این نشست دکتر مهدی محقق به ایراد سخنرانی پرداخت. وی با اشاره به آشنایی ۵۵ ساله خود با عملکرد این انجمن عنوان کرد: آشنایی من با این انجمن تازگی ندارد و به سال ۱۳۳۷ باز می‌گردد که مرحوم استاد همایی من را به رییس وقت انجمن معرفی کرد و گفت من دیگر پیر شده‌ام، نیرویی جوان آوردم که همان استفاده‌ای را که از من می‌کنید می‌توانید از او داشته باشید. مرحوم سید تقی مصطفوی نیز به عنوان مشاور از من استفاده می‌کردند. بعدا من فکر کردم حال که استاد محبت کرده و من را به این انجمن معرفی کرده‌اند، بهتر است من هم کارهایی انجام بدهم و تصحیح چند کتاب را آغاز کردم.

دکتر محقق ادامه داد: من همیشه در فکر بودم که فرصتی برای تکریم علما فراهم شود. ما این کار را پیش از انقلاب آغاز کردیم در سال ۱۳۵۵ مجلسی برای تجلیل از استاد همایی برگزار شد. ایشان که از روز بازنشستگی از خانه بیرون نیامده بود از دیدن جمعیتی که برای تجلیل از او آمده بودند خوشحال شد. شاگردان او به پابوسی استاد آمده بودند. من معتقد بودم این مجالس بر نسل جوان تاثیر می‌گذارد.

او در بخش دیگری از سخنانش گفت: علما همواره مورد حسد هستند. دانشمندان در آغاز کتاب‌هایشان همیشه از جهالت در روزگار خود شکایت داشتند.

دکتر محقق همچنین عنوان کرد: ما همیشه همکارانمان را در اینجا تشویق کرده‌ایم و گفته‌ایم که اینجا یک موسسه علمی است نه اداری. در اینجا کتابی در مقایسه هایدگر با ملاصدرا و کتابی در مقایسه ملاهادی سبزواری با سارتر چاپ کرده‌ایم اینها به نسل جوان قوت قلب می‌دهد.

وی ادامه داد: ما از بی‌احترامی به اهل علم نتیجه نمی‌گیریم. ما دارای فرهنگی هستیم که به علما احترام می‌گذاریم. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران موسسه‌ای علمی است و علمش باید جهانگیر باشد.

 

در پایان این مراسم ضمن قدردانی از خدمات علمی فرهنگی دکتر مهدی محقق و اعطای حکم وی از سوی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، دکتر حسن شهرستانی، دکتر محمدمهدی مظاهری، دکتر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی و دکتر علی‌اکبر رزمجو نیز به عنوان اعضای هیأت مدیره انجمن آثار و مفاخر فرهنگی احکام خود را از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت کردند.