متن سخنرانی دکتر محقق در مراسم بزرگداشت پروفسور عبدالباقی گولپینارلی

در مراسم بزرگداشت استاد فاضل دانشگاه استانبول، پروفسور عبدالباقی گولپینارلی، که روز یکشنبه ۱۶ اسفند‌ماه ۱۳۹۴ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد، دکتر مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی به ایراد سخنرانی پرداخت.

متن سخنرانی  ایشان بدین شرح است:
بسیار سپاسگزار و متشکرم از این که قدم رنجه فرمودید و راه زیاد را طی کردید فقط به خاطر ترویج و بزرگداشت از یک اهل علم، یعنی مرحوم گولپینارلی. شخصی که عمر خود را به خدمت فرهنگ ایرانی و زبان و ادبیات فارسی گذرانده است.
یکی از اهداف این انجمن این بوده کسانی که در خارج از ایران به ترویج و رواج دادن زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی اسلامی پرداخته یا می‌پردازند، آنها را هم ما جزیی از خودمان بدانیم و در این جا برای آنان مجلس بزرگداشت ترتیب بدهیم. تا آن جا که در خاطر دارم این دهمین بزرگداشتی است که ما برای یک استاد خارجی در این جا برپا می‌کنیم. این افراد هر کدام به سهم خود واقعاً خدمات بسیاری کردند. مرحوم پروفسور ایزوتسو استاد دانشگاه کیوتو ژاپن که ما برای ایشان بزرگداشت گرفتیم پنج سال در ایران اقامت داشتند و در این مدت ده آثار وی مانند «خدا و انسان در قرآن» یا کتاب «مفاهیم دینی و اخلاقی در قرآن» از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شد. او یگانه شخصی بود که قرآن را تحلیل زبان‌شناسی و معنا شناسی کرد و همان طور که گفتم مفهوم ایمان در قرآن، مقایسه عرفان اسلامی و تایزم عرفان کلاسیک چینی و ما خدمات ایشان را در کتاب زندگینامه وی چاپ کردیم. ایشان قرآن را از زبان اصلی به زبان ژاپنی ترجمه کردند و این ارزش دارد. زیرا اگر قبلاً ترجمه فارسی بوده از روی ترجمه‌های انگلیسی و یا فرانسه بوده ولی ایشان برای اولین بار از متن عربی قرآن استفاده کردند، آن را ترجمه کردند و این جا داشت که ما برای ایشان بزرگداشت بگیریم. ایزوتسو شخصی بود که کتاب حاج ملاهادی سبزواری به وسیله ایشان و خود من به زبان انگلیسی ترجمه و در نیویورک چاپ شد. شما ندارید یک ملا شیعه یک آخوند شیعه و یا یک فیلوسف شیعه که کتابش به انگلیسی ترجمه و در آمریکا چاپ شده باشد و این برای اولین بار بود که بعد از ۸۰۰ سال که اغراض ماوراءالطبیعه ابن رشد از زبان عربی به زبان لاتین ترجمه شده و یک نظام منسجم فلسفی از عالم اسلام به غرب می‌رفت. حاج ملاهادی سبزواری شخصیت بزرگی بود. در امریکا کسی حاج ملاهادی سبزواری را نمی‌شناخت و خدماتی که آن‌ها کردند در خور تحسین است.
یکی دیگر از این چهره‌های فرهنگی پروفسور نقیب العطاس استاد دانشگاه اسلامی مالزی بود. ایشان در مالزی علی رغم نفوذ و مخالفت‌های وهابی‌ها کرسی مطالعات شیعه را تأسیس کردند و خود من پنج سال، سالی دو ماه به آن کشور می‌رفتم و درس می‌دادم و این برای نخستین بار بود که خدمات ایرانیان و دانشمندان شیعه در آن جا معرفی می‌شد. شیخ مفید، شیخ طوسی مجلسی، حاج ملاهادی سبزواری و کتاب‌هایی که این جا ترجمه شد اصول فقه شیعه برای اولین بار در آن جا ترجمه شد.
دکتر امیرحسین عابدی و پروفسور نذیراحمد که اهل هند بودند و برای مدت ۸۰ تا ۹۰ سال زبان فارسی را بعد از اینکه رو به اضحلال می‌رفت زنده نگه داشتند و شاگردان آنان راه آنان را ادامه داده و فارسی درس می‌دهند. این اساتید هندی کتاب‌های فارسی را تصحیح و چاپ کردند. از این رو کار آنان درخور تقدیر است. پروفسور اظهر دهلوی که اکنون بیمارند، دکتری خود را در ایران گرفتند و زبان فارسی را در هند زنده نگه داشتند. همچنین پروفسور محمدجان شکوری بخارایی که اهل تاجیکستان بود. ایشان در زمانی که اختیام زبان فارسی در تاجیکستان بود، این زبان را نگه داشت. ایشان تازه فوت شدند و تا آخرین لحظه نگه‌دار زبان فارسی و فرهنگ ایرانی بودند. جرج جرداق که باز ما برای ایشان بزرگداشت گرفتیم که کتاب‌ مهمی درباره فضایل حضرت علی ابن ابی طالب(ع) نوشته بود. ایشان مسیحی بودند ولی با این وجود کتابی درباره فضایل و مناقب حضرت علی (ع) نوشتند.
بنابراین این هدف ما، هدف بزرگی است و از جهتی باید دانشجویان و نسل جوان امروزی هم با ادبیات و فرهنگ اسلامی آشنا باشند و هم با آن چه در خارج از این مملکت می‌گذرد. این طور نباشد که مثلاً یک کتابی را در این جا تصحیح بکنند از روی نسخه غلطی، در حالی که این کتاب مثلا در لندن از روی نسخه درست‌تری چاپ شده باشد. این در عالم علم پذیرفته نیست. بنابراین، ما باید دانشمندانی را که کتاب فارسی چاپ یا تصحیح یا ترجمه می‌کنند، قدرشان را بدانیم و آنها را تشویق کنیم که نسل بعد از آنها دنباله کار این‌ها را بگیرند. زیرا الان دنیا به هم مرتبط شده و بایستی دانشجویان ما مطلع باشند.
پریروز کسی می‌گفت می‌خواهم درباره کتاب معیارالاشعار خواجه نصیر تحقیق کنم. گفتم این را آقای پروفسور زیپلی در ایتالیا ترجمه و چاپ کردند. خب دنیایی که این قدر به هم نزدیک شده نمی‌شود که ما این مقدار کارهای مکرر کنیم. کارهای علمی‌ای انجام دهیم که دیگران آن سوی دنیا کار کرده‌اند و ما بی اطلاع باشیم. از این جهت است که ما نه تنها برای کسانی که از دنیا رفتند مثل مرحوم گولپینارلی بلکه از کسانی که زنده هم هستند تقدیر می‌کنیم و برای آنان بزرگداشت می‌گیریم. پروفسور هرمان لندورت که درآینده انشاءالله برایشان بزرگداشت خواهیم گرفت. کتاب کاشف الاسرار عبدالرحمان نورالدین اسفراینی را که یکی از مهمترین کتابهای عرفانی است تصحیح و چاپ کردند. آن هم با ترجمه کامل به زبان فرانسه و مقدمه‌ای ۱۵۰ صفحه‌ای. متن فارسی اول می‌آید بعد ترجمه فرانسه و مقدمه ۱۵۰ صفحه‌ای. یعنی اهمیت این دانشمند و اسم او را شاید خیلی از ایرانی‌ها اصلاً نشنیده باشند.
در هر حال خوشحال هستیم که موفق شدیم برای مرحوم گولپینارلی مجلس بزرگداشت بگیریم خصوصاً که معاون علمی ما در این انجمن جناب آقای دکتر سبحانی آثار ایشان را از زبان ترکی به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند و در اختیار دانش‌پژوهان ایرانی گذاشته‌اند.