متن سخنرانی جعفرشجاع کیهانی در مراسم بزرگداشت استاد جعفر خمامی‌زاده

در مراسم بزرگداشت استاد فاضل، مرحوم جعفر خمامی‌زاده، که روز ‌ شنبه ۲۶ دی‌ماه ۱۳۹۴ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد، جعفر شجاع کیهانی، عضو هیأت علمی فرهنگستان زبان و ادب فارسی به ایراد سخنرانی پرداخت.

متن سخنرانی ایشان بدین شرح است:

شکر و سپاس و منّت و عزّت خدای را
پروردگار خلق و خداوند کبریا

با عرض سلام حضور محترم استادان و مهمانان گرانقدر خانمها  و آقایان
آشنایی ما با مرحوم استاد جعفر خمامی‌زاده و حرمتی که برای او، به پاس خدمات فرهنگی، فضل و فضیلت ایشان قایلیم، ما را دور هم جمع کرده است. هدف از برگزاری این نوع مراسم، به ویژه در این مکان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، علاوه بربیان خدمات فرهنگی و علمی اساتید و دانشمندان، بیشتر بیان تاثیر ارزشمند اخلاقی صاحبان خرد در جامعه است که همانا نشان دهندۀ اهمّیّت فضیلت بر علم است. چنان که گفته‌اند: ادب نفس باید تا ادب درس بیاید. فضل و اعتبار علمی و فرهنگی استاد خمامی‌زاده، به عنوان مترجم، محقق و پژوهنده، در آثار ایشان هویداست که با تالیف و ترجمۀ ارزشمند خود، آثار رابینو، خوچکو و کریستن سن را در حوزه گیلان شناسی و نیز ایران شناسی به جامعه فرهنگی عرضه داشتند و البته تنها به ترجمۀ صرف بسنده نکردند که با حواشی و تعلیقات سودمند، اطّلاعات ایران شناسان را به روز رساندند و آن آثار را برای استفاده قابل‌تر کردند.
امّا تاکید اینجانب، که بختیار بودم و با ایشان آشنا و محضرشان را درک کرده بودم، بر فضیلت اخلاقی ایشان است؛ آهستگی و مواظبت بر رفتار و کردار، مبادی آداب، صمیمی و مهربان و مهمتر از همه، بی ادّعا در عین آراستگی به دانش از جمله ویژگیهای بارز در استاد خمامی‌زاده بودند. برخلاف آنچه امروز درغالب جامعۀ فرهنگی ما جلوه یافته: مدعیان بی فضل یا عالمان بی عمل چونان درختان بی ثمر.
فضیلت اخلاقی در استاد خمامی‌زاده تنها در رفتار و کردار او خلاصه نمی‌شد در کار پژوهشی او نیز جلوه‌ای تمام داشت. محض نمونه کتاب روزنامه‌های ایران از آغاز تا سال ۱۳۲۹ق/۱۲۸۹ش را می‌توان نام برد که رابینو ۲۴۳ عنوان فهرست کرده است و استاد خمامی‌زاده این فهرست را بر۴۰۰ عنوان با بیش از ۴۰۰صفحه رسانده است که در واقع تالیفی نو به دست داده است و این در حالی است که استاد نام خود را بر جلد اثر با عنوان مترجم و تدوین کننده آورده است و حال آنکه اثر تجدید تالیف است. شاهد دیگر از حق سپاسی استاد، ادای احترام به کسانی است که به چشم قریب به اتّفاق محققان نمی‌آیند امّا در نگاه دقیق و ریز بین ایشان اهمّیّت آنان کم از مدیران و صاحب منصبان نیست. استاد خمامی‌زاده، در کتاب تاریخچه آموزش و پروش گیلان، در شرحی که از دبیرستان شاپور(شهید بهشتی) آورده است، در کنار نام معلمان و مدیران، از ذکر نام خدمتکار و باغبان نیز غافل نماند.
تعلّق استاد به زندگی تعلّق به فضیلت و اخلاقی زیستن بود. وابستگی به دنیا نداشت و وقتی که ماحصل مادّی زندگی را در شعله‌های آتش سوخته دید، خم به ابرو نیاورد. بزرگامردا که وابسته دنیا نبود.

هزارگونه ادب جان ز عشق آموزد             که آن ادب نتوان یافتن ز مکتبها

در پایان سخنم، باید تشکّر کنم از همۀ کسانی که در برگزاری این مراسم توجّه و همّت داشتند: از جناب آقای دکتر مهدی محقّق، رئیس محترم انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، جناب آقای دکتر محمّدرضا نصیری، قائم مقام انجمن و جناب آقای دکتر توفیق سبحانی معاونت علمی و پژوهشی. و نیز همۀ عزیزان، سروران، و فرهیختگانی که در تهیّۀ کتاب زندگینامۀ استاد خمامی‌زاده یاریم کردند و با قلم خود مقالاتی به استاد تقدیم کردند. و نیز سپاسگزارم از ریاست محترم ادارۀ ارشاد اسلامی استان گیلان، جناب آقای دکتر فیروز فاضلی، و همکاران ایشان که در این مجلس حاضر شدند و از بذل توجّه و همراهی دریغ نفرمودند.