سخنرانی دکتر مهدی مکی‌نژاد در مراسم روز بزرگداشت صنایع دستی

تاریخ ایجاد : دوشنبه, ۲۲ خرداد ۱۳۹۶ در مراسم روز بزرگداشت صنایع دستی که روز شنبه بیستم خردادماه ۱۳۹۶ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد، دکتر مهدی مکی‌نژاد، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی فرهنگستان هنر به ایراد سخنرانی پرداخت. متن سخنرانی ایشان بدین شرح است: صنایع دستی مشکلات زیادی دارد ولی هم […]

تاریخ ایجاد :

دوشنبه, ۲۲ خرداد ۱۳۹۶

IMG 3574در مراسم روز بزرگداشت صنایع دستی که روز شنبه بیستم خردادماه ۱۳۹۶ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار شد، دکتر مهدی مکی‌نژاد، استاد دانشگاه و عضو هیأت علمی فرهنگستان هنر به ایراد سخنرانی پرداخت.
متن سخنرانی ایشان بدین شرح است:
صنایع دستی مشکلات زیادی دارد ولی هم در حوزه نظری و هم اقتصادی با ورود به دنیای مدرن، مشکلات صنایع‌دستی ایجاد می‌شود. صنایع ‌‌دستی در مواجهه با ‌صنایع ‌ماشینی اطلاق شده است. دنیای ماشینیزم به‌شدت در برابر صنایع‌دستی گارد گرفت و آن را موردی دانست و البته همچنان این ماجرا ادامه دارد.
نگاهی که پیش آمده بر این بود که آن را مجموعه‌ای از فرهنگ و هنر و سنت و صنعت بدانند امروز وظیفه دانشگاه‌ها و مراکز فرهنگی این است که این پدیده چندوجهی فرهنگی را آموزش بدهند.
صنایع دستی یک پدیده فرهنگی، ‌اجتماعی، هنری و چند وجهی است. که طی قرن‌ها مطابق ذوق و سلیقه اقوام مختلف ایرانی شکل گرفته است.
تکرار بخشی از ماهیت طبیعت است، گردش زمین، ‌تغییر شبانه روز و فصل‌ها گویای تکرار است. منظور از تکرار یعنی استفاده از یک نقش یا هر عنصر تجسمی هم شکل به دفعات مختلف به صورت منظم یا غیر منظم. تکرار یکی از شیوه‌های گسترش و فضاسازی است.
تکرار دو جنبه دارد:
بعد تجسمی:
یک روش کار و شیوه تکثیر نقش
صرفه جویی و افزایش سرعت کار و پایین آوردن هزینه تمام شده
تکرار برای تاکید و نمود بیشتر استفاده می‌شود
بعد مفهومی:
تکرار معنی وجودی و ضد فنا دارد، به همین دلیل هیچ رسم وآئین ومناسکی نیست که در آن تکرار نباشد
درتکرار مداوم، هنرمند با نقش عجین می‌شود و کمیت نقش محو و کمرنگ می‌شود. در واقع تعلق هنرمند به جسمیت شئی و نقش از بین می‌رود.
تکرار جنبه ذکر نیز دارد: «فذکر، ‌ان الذکر تنفع المومنین»
از منظر معنا و از دیدگاه عرفانی در تکرار  «دقیقه‌ای» نهفته است و آن اینکه «آهنگ» ، «هماهنگی» ، و «تغییرآهنگ» در یک مجموعۀ معماری و حتی در معماری شهری، منبعث و متأثر از مقوله‌ای به نام «تکرار» و «تأکید» یا استمرار و مکث است و این از رموز نیل به اعتدال در یک اثر است.
(یک قصه بیش نیست غم عشق، ‌وین عجب/ گز هز زبان که می‌شنوم نامکرر است)«حافظ»
یکی از بارزترین وجوه صنایع دستی  و هنرهای سنتی است.
منشاء تقارن طبیعت و انسان خود محور تقارن است.
تعادل و توازن از تقارن حاصل می‌شود.
تقارن موجب تکامل، کمال گرایی و آرامش است.
تقارن گونه‌ای احساس ثبات، مقاومت و پایداری به بیننده انتقال می‌دهد.
انواع تقارن
تقارن آینه‌ای یا انعکاسی: این تقارن در دو سوی یک محور تکرار می‌شود و ملموس‌ترین و مهمترین نوع تقارن است. در این نوع قرینه‌سازی شکل یا نقش به صورت معکوس، حول یک محور تکرار می‌شود. مانند آنچه که از یک تصویر در آینه انعکاس می‌یابد.
تقارن دورانی: تقارن دورانی یکی از مرسوم‌ترین روش‌های تکثیر طرح در اشکالی که دارای یک مرکز واحد هستند می‌باشد. مانند شمسه‌های زیر گنبد. ماهیت همه تقارنها یکی است اما در روش اجرا با هم فرق می‌کنند. تقارن دورانی به سادگی تقارن آینه‌ای نیست زیرا شکل‌ها جهتشان تغییر پیدا می‌کند. در این نوع از تقارن مرکز اهمیت پیدا می‌کند، شکل‌ها و نقوش حول یک محور مرکزی می‌چرخند و با تکرار یک یا چند واگیره طرح کامل می‌شود. این تقارن حداقل می‌تواند چهار بار تکرار شود به همین دلیل به این تقارن، تقارن چهار طرفه نیز گفته می‌شود.
تقارن معکوس: در تقارن معکوس، ابتدا شکل حول یک مرکز ۱۸۰ درجه می‌چرخد و بعد شکل چرخانده شده نسبت به یک محور تقارن طرح را کامل می‌کند.
تقارن ترکیبی: این تقارن ترکیبی از تقارنهای گذشته است. ممکن این ترکیب دو تایی یا چهارتایی باشد. محور و مرکز تقارن اهمیت زیادی در تکمیل طرح دارد. در ظروف سفالین و مسین از این نوع تقارن بیشتر استفاده شده است.
شبکه گسترش (زیر نقش)
هر طرحی دارای یک زیر نقش می‌باشد. زیر نقش‌ها ساختار هندسی دارند. اشکال هندسی مثل دایره، ‌مربع، مثلث و شش ضلعی از مهمترین عناصر زیر ساخت نقوش‌اند.
سواد و بیاض
سواد و بیاض اصطلاحی در خوشنویسی است.
به فضاهای پر و خالی در اثر هنری، ‌سواد و بیاض می‌گویند