نام کاربری یا نشانی ایمیل
رمز عبور
مرا به خاطر بسپار
پنج شنبه, ۰۵ مهر ۱۳۹۷ در بزرگداشت مرحوم دکتر محمدجواد مشکور که روز چهار‌شنبه ۴ مهرماه ۱۳۹۷ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار گردید، دکتر محمود جعفری دهقی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی و عضو شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به ایراد سخنرانی پرداخت. متن سخنرانی ایشان بدین شرح است: بخشی از […]
در بزرگداشت مرحوم دکتر محمدجواد مشکور که روز چهار‌شنبه ۴ مهرماه ۱۳۹۷ در تالار اجتماعات شهید مطهری انجمن برگزار گردید، دکتر محمود جعفری دهقی، استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی و عضو شورای عالی مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی به ایراد سخنرانی پرداخت.
متن سخنرانی ایشان بدین شرح است:
بخشی از تحقیقات و تتبعات استاد محمد جواد مشکور مصروف زبان و فرهنگ ایران باستان شد. استاد در دانشگاه سوربن درباره تاریخ و فرهنگ خاورمیانه از قرن نهم پیش از میلاد تا قرن نهم میلادی تحقیق و مطالعه کرد و در نزد استادان برجستۀ آن سامان، پارسی باستان، اوستا و زبان های سغدی، پهلوی، عبری و آرامی و زبان سریانی آموخت. وی همچنین نزد پروفسور «ماسینیون» استاد عرفان اسلامی و پروفسور «هانری کربن» استاد فرق و مذاهب شیعه، دانش‌های اسلامی را فراگرفت. مشکور در ایران نیز از محضر استادانی چون بدیع‌الزمان فروزانفر، ملک‌الشعرا بهار و عباس اقبال آشتیانی بهره فراوان برد. آثار استاد مشکور را به سه گروه تاریخ ایران و اسلام، تاریخ شهرها و اقوام و تاریخ ایران باستان تقسیم کرده اند. اما لازم است که گروه دیگری نیز با عنوان تالیفات مربوط به زبانهای باستانی ایران نیز به این سه گروه افزوده شود. زیرا در میان آثار متنوع و متعدد استاد مشکور که به بیش از پنجاه کتاب و صدها مقاله احصا شده، سه کتاب کارنامه اردشیر بابکان، گفتاری دربارۀ دینکرد و فرهنگ هزوارش های پهلوی مربوط به زبانهای باستانی ایران است. یکی از آثار مشکور در زمینه زبان و فرهنگ ایران باستان، کارنامۀ اردشیر بابکان “کتاب نبردهای اردشیر بابکان” است. بدیهی است که علت انتخاب این اثر همانا محتوای تاریخی آن بود که موضوع مورد علاقۀ استاد مشکور بوده است. این متن پس از مقدمه ای در بارۀ حملۀ اسکندر مقدونی به ایرانشهر و شمۀ کوتاهی در باب حکومت ملوک الطوایف اشکانی، شرح افسانه آمیزی از وقایع تاریخی مربوط به روی کار آمدن اردشیر بابکان، نخستین فرمانروای ساسانی و نبرد او با اردوان اشکانی و نیز دربارۀ جانشین او شاپور و فرزندش هرمز است. این اثر بواسطۀ احتوای بر تحولات اجتماعی عصر ساسانی و پس از آن حایز اهمیت بسیار است. افزون بر این، ذکر اسامی برخی شخصیت های سیاسی و دینی و سمت آنها و نیز نام شهرهایی که اردشیر بنا نهاده است از لحاظ تاریخی و جغرافیایی قابل توجه است. باید اذعان کرد که با وجود ترجمه ها و توضیحات بیشتری که پس از استاد مشکور بر کارنامه شده، هنوز آرا و توضیحات ایشان بر این اثر اعتبار خود را حفظ کرده و برای پژوهشگران به عنوان منتبعی ارزشمند قابل استفاده است. اثر دیگر استاد در قلمرو زبان های باستانی، مقدمه بر دانشنامه دینکرد است. مؤلف در پیشگفتار انگیزۀ تالیف این اثر را یاد می کند و از جمله می گوید که چون کتاب سوم دینکرد را به فارسی ترجمه کرده بر آن شده تا پیش از چاپ آن مقدمه ای در معرفی اوستا و متون ادبیات پهلوی بنگارد تا خواننده آن کتاب با آگاهی و اشراف بیشتری به مطالعۀ دینکرد بپردازد و نیز “از فرهنگ باستان ومعارف دیرین این سرزمین کهنسال فی الجمله بصیرت و معرفتی حاصل گردد و از روی خرد و دانش سر تعظیم به مفاخر گذشته و آثار نیاکان خویش فرود آرد”. استاد مشکور در آغاز شرح مفصل و ممتعی دربارۀ دینکرد و نسخه ها و چاپ های آن به دست می دهد. سپس به ایجاز مباحث مربوط به دین و ادبیات ایران باستان می پردازد و همچنین یادداشت های سودمندی را در زیرنویس صفحات کتاب می نگارد. لازم به یادآوری است که تالیف استاد در زمان خود از تازه ترین پژوهش های زبانی و دینی که در ایران و بیرون از آن انجام شده برخوردار بوده است. مؤلف با اطلاع از زبان های فرانسه، انگلیسی و آلمانی از آبشخور تازه ترین تحقیقات ایران شناسان بهره مند بوده است. بنابراین، حتی امروز نیز پس از گذشت بیش از هفتاد سال از تالیف این اثر، مطالب آن برای آشنایی با زبان و فرهنگ ایران باستان ارزشمند و حائز اهمیت است. با اطمینان می توان اذعان داشت که کشف و فراهم شدن اطلاعات علمی بسیار در طول این سال ها خللی به ارزش این اثر وارد نمی کند. بدیهی است هر یک از عناوین یاد شده در کتاب دینکرد استاد مشکور نیاز به واکاوی و پژوهش های بیشتر دارد. یکی دیگر از آثار بسیار مهم استاد مشکور فرهنگ هزوارش های پهلوی است. اینکه دانشمندان برای هزوارش چه توضیح و توجیهی ارائه کرده اند، در این مختصر نمی توان بدان پرداخت. تنها باید اشاره کرد که از دیرباز در این باره سخن بسیار رفته است. آنچه در این مجال می توان کفت اینکه بنابر نظر هنینگ در مقالۀ ایرانی میانه هزوارش مجموعه ای از لغات آرامی الاصل اند که روزگاری، در عهد هخامنشی که زبان آرامی به عنوان زبان دیوانی به کار می رفت مورد استفاده دبیران بوده است. بعدها که دیگر زبان آرامی به عنوان زبان دیوانی به کار نمی رفت این لغات به صورت هزوارش در زبان های ایرانی باقی ماندند. استاد مشکور در مقدمه این کتاب پس از ذکر نظرات دانشمندان دربارۀ چگونگی پیدایش هزوارش، تازه ترین نظریه را در این باره ارائه داده که همین امروز نیز مورد پذیرش صاحب نطران است. بدین ترتیب می توان اذعان کرد با وجود بیش از نیم سده از تالیف این کتاب، مطالب آن از تازگی، استواری و بروز بودن برخوردار است به طوریکه هنوز تالیفی بهتر و موثق تر در این باره منتشر نشده است. بنابراین می توان گفت تالیفات استاد مشکور راه را برای پژوهنگان زبان های ایرانی هموار تر ساخته است. روانش در مینو شاد باد!
این مطلب بدون برچسب می باشد.