ساختمان انجمن

با احداث یک برج ۵ طبقه
 
ساختمان آثار و مفاخر فرهنگی در خطر است

محمد روشنی

دکتر مهدی محقق رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور این روزها درگیرودار پر پیچ و خم نامه نگاری های اداری در دالان های شهرداری تهران است که گویی مسامحه چند روزه او در این فرصت کوتاه، شاید یکی از مهمترین انجمن های فرهنگی کشور را دستخوش آسیب ها و تغییرات فیزیکی جدی می کند. همان اتفاقی که سال گذشته قرار بود در دبیرستان البرز روی دهد و کمی قبل تر در «نقش جهان» اصفهان روی داد. این بار نوبت به انجمن آثار و مفاخر فرهنگی کشور رسید. قطعه زمینی که پیش از این حمامی برای استحمام مردم بود با اتفاق های ناشناخته یی قرار است منجر به احداث برجی ده طبقه در ضلع غربی انجمن مفاخر شود. آسیب هایی که بر ضلع غربی پیکره ساختمان انجمن مفاخر وارد آمد کمترین نگرانی است که انجمن بدان می اندیشد. اشراف بر ساختمان انجمن و احیاناً پیشروی های آینده و تصاحب انجمن این روزها شایعاتی است که ورد زبان ها شده است.

فروردین ماه گذشته وقتی نامه یی از او به دست شهردار منطقه ۱۱ و رحیم مشائی رئیس سازمان میراث فرهنگی رسید به نظر پیام مهمی در آن نهفته بود. متن نامه حکایت از ساخت وساز یک برج در ضلع غربی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی داشت که بنا به قانون میراث فرهنگی یک عملیات غیرقانونی در مجاورت میراث فرهنگی کشور محسوب می شود. در بخشی از این نامه آمده است؛«براساس ضوابط حریم حفاظتی اثر هرگونه ساخت وساز در محدوده ملک موردنظر را تا تصویب نهایی نقشه های معماری و رعایت حداکثر ارتفاع ۵/۷ متر از کف معبر مجاور مطلقاً ممنوع و مغایر با مفاد قوانین ۵۵۸ و ۵۵۹ تعزیرات حکومتی می داند.» چند روز بعد عملیات ساخت وساز ساختمان کناره محل انجمن با چگینی شهردار منطقه ۱۱ تهران که در آن آمده بود؛ «احتراماً عطف به نامه شماره ۲۳۴۱۸/۱۲۶ مورخه ۲۰/۱/۸۶ درخصوص ملک ثبتی ۲۳۰۵ واقع در خیابان ولیعصر، خیابان بشیری، گرمابه گلستان، پلاک ۹۸ اعلام می دارد این منطقه در مورخه ۲۶/۱/۸۶ از ادامه عملیات جلوگیری و مالک را به آن سازمان راهنمایی نموده لذا خواهشمند است پس از بررسی و مذاکره با مالک مربوطه، این منطقه را از نتیجه اقدامات آگاه فرمایید.» اما هفته گذشته گویا هم دستور شهرداری و ممانعت سازمان میراث فرهنگی از ساخت وساز به وادی فراموشی سپرده شد و اسکلت برج ده طبقه ناگهان و در کمتر از پنج روز به سرعت خود را به بالا کشید. گویی روابطی پشت پرده صاحبان آن اسکلت حاکم بود که چنان با شتاب و سراسیمه اسکلت ساختمان طبقه به طبقه و به طور شبانه روزی یکی پس از دیگری بالا رفت. با دکتر مهدی محقق درباره جایگاه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی و آسیب های اطراف ساختمان این انجمن گفت وگویی انجام دادیم.

—

– خبر ساخت وساز بی رویه در مجاورت انجمن آثار و مفاخر فرهنگی برای همه اهالی فرهنگ خبر ناگواری بود. مضافاً اینکه اگر این نوع ساخت وساز و احیاناً پیشروی در داخل محوطه انجمن صورت گیرد چه تمهیداتی اندیشیده شده است؟ شهرداری و میراث فرهنگی تاکنون چه اقداماتی انجام داده اند؟

نامه نگاری هایی صورت گرفته است. مراجع قانونی هم قول های مساعدت دادند اما تاکنون اقدام عملی انجام نگرفته است. ضمن اینکه این نوع ساخت وساز غول آسا که در یک فرصت بسیار کوتاه و به صورت شبانه روزی انجام می گیرد نیازمند یک برخورد عاجل است.

– با میراث فرهنگی تهران مکاتبه یی داشتید؟

بله، حتی چند نفر از آقایان آمدند. اما پیشروی این برج آنقدر سریع و سراسیمه است که نگرانم اقدامات ظرف چند روز آینده شهردار منطقه و میراث فرهنگی چندان سودی نبخشد.

– تاکنون هیچ اقدامی برای جلوگیری جدی از این عملیات صورت گرفته است؟

پیش از اینکه عملیات احداث شروع شود بنده دو سال پیش خدمت مقام معظم رهبری رسیدم و این مشکل را مطرح کردم ایشان هم با مساعدت و اهتمام وافری که به فرهنگ و سنن ایرانی دارند دستور دادند قطعه زمینی در اهواز را به نام انجمن ثبت کنم تا با فروش آن این قطعه زمین در ضلع غربی انجمن مفاخر را بخریم.

– آیا ردیف بودجه یی در این زمینه مشخص شده است؟

پیش از آن وقتی صحبت از خرید این حمام بود از سازمان برنامه وقت خواستیم که بودجه یی به ما اختصاص دهد تا ما آن را خریداری کنیم. بعد از یکی دو سال دوندگی پاسخ نهایی سازمان برنامه این بود که خریداری این حمام برای سازمان برنامه در اولویت نیست. اگر رسیدگی به مفاخر و آثار فرهنگی در اولویت نیست پس چه چیز در این مملکت در اولویت است؟ اگر ما یک عده مفاخر و اندیشمندان ایرانی را الگو قرار ندهیم پس چه مقوله یی را در اولویت قرار دهیم. بنا براین اگر اینها را الگو قرار نمی دهیم پس نباید از تهاجم فرهنگی سخن بگوییم. تهاجم فرهنگی خود به خود ایجاد نمی شود حتماً ضعفی در ماست. وقتی الگوها و فرهیختگان ما در اولویت نیستند طبیعی است که تهاجمات فرهنگی به ما به شدت آسیب برساند. من یک بار خدمت مقام معظم رهبری عرض کردم که ما برای تقویت جسم این جوانان یک استادیوم صدهزار نفری داریم. اما برای تقویت روح چه برنامه یی داریم؟ این روح کجا باید تقویت شود؟ یادم هست که چند سال پیش یک کنفرانسی با عنوان «قرطبه و اصفهان» برگزار کردیم. لابد می دانید که فرنگی ها معتقدند؛ «روزی که ابن رشد دفن شد فلسفه و تفکر عقلی هم در میان مسلمین از بین رفت» ما برای اینکه ثابت کنیم که این عبارت تنها برای کشورهایی چون لیبی و نیجریه صادق است و در ایران محلی از اعراب ندارد، نمونه هایی می توانیم بیاوریم. از جمله مدرسان فلسفه در ایران که بعضی ها هم تا به حال ابعاد جهانی پیدا کرده اند. مرحوم امام (ره) و علامه طباطبایی مدرس فلسفه بودند. بنابراین ما نیازمند تقویت این نوع مراکز فرهنگی هستیم. مگر ما در ایران چند مرکز فرهنگی داریم. ما برای یک بزرگداشت ۳۷ عنوان کتاب منتشر کردیم. بنده این کار را بدون آنکه حتی از نهادی پول دریافت کنم انجام داده ام، بعد سازمان برنامه مدعی است که برنامه های ما در اولویت نیست. کتاب های فلاسفه ایرانی را می خواهیم منتشر کنیم و ارشاد هم مقداری از ما خریداری کند. اداره ارشاد می گوید؛«چون این کتاب ها عربی است ما خریداری نمی کنیم.» مدتی پیش آقای لاریجانی همایشی را به نام «حکمت مطهر» برگزار کردند. بنده در این همایش سخنرانی داشتم. میهمانان خارجی ها هم آمده بودند. میزبان این همایش هیچ کتاب انگلیسی نداشت که خارجی ها به زبان انگلیسی بخوانند. من گفتم شرح منظومه حاج ملاهادی سبزواری را به انگلیسی ترجمه کردم و در نیویورک چاپ شده. این کتاب را به خارجی ها بدهید. دقت می کنید، اما در داخل هیچ نهادی برای چاپ این نوع آثار پا پیش نمی گذارد. اما من می خواستم به محققان خارجی بگویم که ما صد سال پیش فیلسوفی داشتیم مثل برتراند راسل، ژان پل سارتر و دیگران. آنها نباید فکر کنند که جهان سومی ها تنها نفت دارند.

– فعالیت این انجمن بیشتر حول چه محورهایی است؟

این انجمن همانطور که عرض کردم در سال ۱۳۰۷ تاسیس شد و اولین اقدامی هم که در همان سال های اول انجام داد تاسیس آرامگاه فردوسی و برگزاری نخستین کنگره بزرگداشت فردوسی بود. پس از این کنگره ساخت آرامگاه عطار نیشابوری، عمر خیام و بابا طاهر عریان و ابن سینا در همدان بود. البته در همان سال ها سلسله انتشاراتی هم داشت، آن انتشارات عمدتاً حول مقوله های ادبیات، تاریخ، جغرافیا و ادیان بود.

– بعد از انقلاب هم به طور مستقیم فعالیت داشت؟

نه، به مدت کوتاهی متوقف شد بعد هم که راه اندازی شد فعالیت فرهنگی در جریان بود اما روند آن بسیار کند و بطئی بود. اما در زمانی که من مدیریت این مجموعه را به عهده گرفتم فعالیت این انجمن را گسترش دادم.

– شما از چه سالی فعالیت خودتان را شروع کردید؟

از سال ۱۳۷۸. از جمله کارهایی که انجام شد سلسله کتاب هایی بود که مربوط به سالخوردگان فرهنگ و آثار ملی و تمدنی ماست. همین تالاری که الان مشاهده می کنید بسیار محقر و کوچک است گاهی اوقات مردم تا پله های پایین انجمن می نشستند و گوش می دادند. حالا در ضلع غربی این انجمن در مجاورت همین تالار یک برج ده طبقه در حال ساخت است که به شدت به تالار فشار آورده است.

-گمان می کنید این آسیب ها باعث شود ضلع غربی انجمن فرو ریزد؟

به احتمال زیاد انجمن آسیب جدی خواهد دید. کاملاً قابل مشاهده است که سه متر زیرساختمان انجمن را گودبرداری کردند. در صورتی که این عملیات کاملاً غیرقانونی است. من از مسوولان شهرداری و میراث فرهنگی می خواهم که نسبت به این عملیات هر چه سریع تر اقدامات عاجل و لازم را به عمل آورند. این ضایعه یی برای کل فرهنگ و آثار ملی کشور ما است و ما باید نسبت به آن حساسیت و دغدغه داشته باشیم.