روز بزرگداشت شیخ بهایی

انجمن آثار و مفاخرفرهنگی روز بزرگداشت شیخ بهایی را به ایرانیان تبریک عرض می نماید.

بهاءالدین محمد بن حسین بن عبدالصمد عاملی، معروف به شیخ‌الاسلام و المسلمین، و مجدد دین در رأس قرن یازدهم هجری قمری در ۱۷ ذی الحجه ۹۵۳هـ .ق در بعلبک لبنان متولد شد. خاندانش از خانواده‌های معروف جبل‌عامل در قرن دهم و یازدهم هجری قمری بودند. پدرش، عزالدین حسین، از شاگردان برجسته شهید ثانی بود. بهاءالدین محمد دوران کودکی خود را در جبل عامل، از نواحی شام، در روستایی به نام «جبع» گذراند. سیزده ساله بود که همراه پدر به واسطه اذیت شیعیان آن منطقه توسط دولت عثمانی، به دعوت شاه طهماسب اول صفوی به ایران آمدند و در قزوین اقامت گزیدند. نزد پدر منطق، کلام، معانی، بیان و ادبیات عرب، نزد نجم ابن شهاب معروف به ملاعبدالله بهابادی ریاضی،کلام و فلسفه را نزد مولانا افضل قاینی، طب را نزد حکیم عماد‌الدین محمود– طبیب ویژه شاه طهماسب و «صحیح بخاری» را نزد ابی الطیف مقدسی فرا گرفت. همچنین محضر ملا محمد‌باقر یزدی– مؤلف «مطالع الانوار» که از ریاضی‌دانان عصر خود بود، ملاعلی مذهب، ملا افضل و اعتمادالدین محمود کچایی را درک کرد و در تفسیر، فقه، اصول، ادبیات، رجال، تاریخ، حکمت، کلام، طب، ریاضیات و سایر علوم در زمره سرآمدان عصر خود شد. با مرگ پدر در ۹۸۴ قمری، عهده‌دار منصب شیخ‌الاسلامی اصفهان شد و امور شرعی به وی محول گردید. سپس از این سمت کناره گرفت و در فاصله سال‌های ۹۹۴ تا ۱۰۰۸ هـ . ق سفرهایی چند به خارج از قلمروی صفویه جهت زیارت، سیاحت و دانش‌اندوزی کرد. او در اثناء این سفرها به مباحثات علمی – مذهبی پرداخت. شیخ بهایی سرانجام به ایران بازگشت و دوباره عهده‌دار منصب شیخ الاسلامی شد که تا پایان عمر آن را به عهده داشت. او احادیث شیعه را از پدرش و میرداماد روایت کرده و «صحیح بخاری» را از استادش، محمد بن محمد بن محمد مقدسی، روایت نموده است که مقدسی نیز به واسطه دوازده تن محدث محمد نام، پی در پی از محمد بن اسماعیل بخاری نقل کرده است. شیخ بهایی در طول حیات خود از تعلیم و تربیت فروگذار نبود و شاگردان متعددی را تربیت کرد که از آن جمله می‌توان به ملا محسن فیض کاشانی، میرزا رفیع‌الدین محمد طباطبایی نایینی، ملا حسنعلی شوشتری، سید حسین کرکی، ملا محمدتقی مجلسی معروف به مجلسی اول، ملاصدرا، محمدخلیل قاینی، شیخ علی بحرانی، ملا محمدصالح مازندرانی و محقق سبزواری اشاره کرد. کتابخانه بزرگی گرد آورد که از جمله چهار هزار کتابی بود که شیخ علی منشار، پدر همسرش، از شهرهای هند به ایران آورده بود و پس از او به دخترش، همسرش شیخ بهایی، منتقل شده بود. شیخ بهایی تمام این کتاب ها را بر دانشجویان وقف کرد. شیخ بهایی در ۱۰۰۰ هـ .ش در اصفهان درگذشت و بنابر وصیتش در مشهد در جوار مقبره علی بن موسی الرضا (ع) به خاک سپرده شد. هم‌اکنون قبر وی بین مسجد گوهرشاد و صحن آزادی و رواق امام خمینی (ره) در یکی از رواق‌ها که به نام خودش معروف است، قرار دارد. آثار متعددی از این عالم، فقیه ، مفسر، محدث، متکلم، ریاضیدان، ادیب و شاعر امامی، متخلص به «بهایی» باقی مانده است. در کتاب «ریحانه الادب » نود و سه اثر وی با شرح مختصر ذکر شده است. از آثار وی می‌توان از «جامع عباسی»، «الزبده فی الاصول»، «کشکول»، «حبل‌المتین فی احکام احکام‌الدین»، «مشرق‌الشمسین و اکسیرالسعادتین»، «الاربعین» یا «الاربعون حدیثا»، «المخلاه»، «فوائدالصمدیه»، «مفتاح الفلاح فی عمل الیوم و اللیله»، رساله «الهلالیه»، «اثبات الانوار الالهیه»، «الاثنی عشریات»، «ا‌‌سرارالبلاغه»، «تهذیب البیان»، حاشیه «من لایحضره الفقیه»، حاشیه «خلاصهالاقوال» علامه حلی، حاشیه «کشاف ‌»زمخشری، حاشیه «تفسیر» بیضاوی، «خلاصه الحساب»، «تشریح الافلاک»، «اسطرلاب»، «بحرالحساب»، «‌الوجیزه» و مثنوی‌های «نان و حلوا»، «نان و پنیر»، «شیرو شکر»، «طوطی نامه»، «سوانح الحجاز» و «الزاهره» نام برد. از کارهای ماندگار شیخ بهایی نیز می‌توان از تقسیم آب زاینده‌رود یاد کرد. او با محاسبه دقیق و به دست آوردن آمار بارندگی مناطق مختلف اصفهان، حومه و کوهستان‌های اطراف و همچنین سرچشمه زاینده رود، طرح دقیق نهرها و شیب آنها و سهم استفاده آب هر باغ و محله و منزل را معین کرد. بر اساس این رساله یا آئین نامه که امروزه به آن دفترچه مشخصات فنی می‌گویند، تقسیم‌بندی و استفاده صحیح از آب زاینده رود قانونمند شد. ساخت مسجد چهار باغ و گرمابه‌ای در اصفهان از دیگر یادگارهای او در اصفهان است.