دایره‌المعارف جنبش‌های اسلامی

ظهور و گسترش جنبش‌های اسلامی معاصر، در جهان دارای فراز و نشیب‌های زیادی بوده است و تأثیر و تأثرات اندیشه‌های جنبش اسلامی مرزهای جغرافیایی را درنوردیده است.

تردیدی در این نیست که آغاز این جنبش‌ها به قبل از انقلاب اسلامی ایران بر می‌گردد، اما اهمیت آنها به خصوص با پیروزی انقلاب اسلامی بیش از پیش نمایان گشت.

انقلاب اسلامی در ایران توانست بار دیگر روحیه اسلام خواهی را در میان مسلمانان احیا کند. در عالم نظر و دانش پژوهی نیز این جنبش‌ها به یکی از مهم‌ترین موضوعات پژوهشی از زوایای گوناگون مبدل شده است و در این حوزه ادبیات گسترده‌ای در حال تولید است؛ جنبش‌های اسلامی را می‌توان از منظرهای گوناگون به بحث گذاشت به نحوی که در خصوص علل، انگیزه‌ها، زمینه‌ها، اهداف و آینده آنها مباحث و نظریه‌های گوناگونی مطرح شده است.

مجموعه مقالات حول محور جنبش‌های اسلامی در کتابی با عنوان «دایره المعارف جنبش‌های اسلامی» گردآوری شد.
این مجموعه مشتمل بر ۷۲ مقاله با موضوع جنبش‌های اسلامی، مجموعاً دارای ۱۸۲۸ صفحه در ۵ مجلد است و حدود ۷۰ پژوهشگر در نگارش مقالات این مجموعه همکاری کرده اند. جلد نخست به مباحث مفهومی و مبانی نظری جنبش‌های اسلامی، و جلد دوم علاوه بر مباحث نظری به آرای برخی از رهبران تاثیرگذار جنبش‌های اسلامی نیز می پردازد. انقلاب اسلامی ایران، به عنوان یک جنبش اسلامی موفق و تأثیرگذار، و پیامدهای آن، محور مقالات جلد سوم است. در جلدهای چهارم و پنجم گونه های جنبش اسلامی در حوزه ها و کشورهای مختلف مورد بررسی قرار گرفته اند.

عناوین مقالات و نام نویسندگان دایره المعارف جنبش‌های اسلامی

جلد نخست

مفهوم­شناسی جنبش­های اسلامی معاصر/ محمد کمالی­زاده

نظریه های مدرن در تحلیل جنبش‌های اسلامی/ رضا صمیم

گونه­شناسی جریان­های فکری و جنبش­های اسلامگرا/سید احمد موثقی

ظهور و دگرگونی جریان های اسلام گرا/ سید عبدالامیر نبوی

امکان و ضرورت تعریف جنبش اسلامی از درون/ مهدی منتظری

تحولات اسلام سیاسی رادیکال/رضا نجف­زاد

وجوه اشتراک و افتراق جنبش‌های اسلامی معاصر؛ با توجه به ابعاد داخلی/ سید محمد موسوی

وجوه اشتراک و افتراق جنبش‌های اسلامی معاصر؛ با توجه به نگاه منطقه ای و جهانی/ سید محمد موسوی

جنبش‌های اسلامی و ملی گرایی/ محمدرضا صیاد

شرق شناسی و جنبش‌های اسلامی معاصر/ عبدالله بیچرانلو

اسلام گرایی و سکولاریسم؛ تناظر ادله/ مرتضی بحرانی

جنبش‌های اسلامی و مولفه های مدرنیته/ سید یاسم گورابی، علی نمازی

جنبش‌های اسلامی و مسئله مشروعیت/ رضا ماحوزی

جنبش‌های اسلامی؛ خود، دیگری وهویت (با تاکید بر وجه بنیادگرایی جنبش‌های اسلامی)/ مقصود رنجبر

اسلام گرایی و نقش زنان/ مرتضی بحرانی، سید عبدالامیر نبوی

اقتصاد سیاسی جنبش‌های اسلامی خاورمیانه/ سعید میرترابی

رویاروئی غرب با اسلام و طرح تهدید امنیتی جدید پس از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱/ بهاره سازمند

کالبدشکافی نظری اسلام هراسی/ اصغر افتخاری

آینده جنبش‌های اسلامی/ مرتضی بحرانی

جلد دوم

واکاوی دو مفهوم «قیام» و «شهادت» به مثابه مسئولیت راهبردی و جهانی امت اسلامی در زمان حاضر / ابوالفضل خوش منش

نمونه های تاریخی جنش های اسلامی / مریم گراوندی

تصوف به مثابه یک جنبش اجتماعی- اسلامی/ آمنه صدیقیان بیدگلی

اسلام سیاسی: تحلیل زمینه گرا/ گیتی پورزکی کلویر

پیدایش و گسترش اسلام سیاسی: تحلیل گفتمانی متن گرا/ منصور انصاری

جنبش‌های اسلامی و سلفی گری؛ از باور تا عمل/ رضا اکبری نوری

تکثر ماهوی رهبری جنبش‌های اسلامی/ تورج رحمانی

سیدجمال و محمد عبده/ محمد­علی توانا، مرتضی بحرانی

حسن البنا/ سیدعبدالامیر نبوی

مودودی و سید قطب / علی مرشدی زاد، سیدمحسن علوی پور

امام خمینی (ره)/ سیدرضا شاکری

سید محمدحسین فضل الله/ مرتضی بحرانی

جلد سوم

انقلاب اسلامی و نظریه های انقلاب/ محمد شجاعیان

نقش مرجعیت در انقلاب اسلامی ایران/ اکبر اشرفی

جنبش اسلامی به مثابه تشکیل حکومت/ مرتضی بحرانی

انتظارات تربیتی رهبری جنبش اسلامی ایران در دهه چهل و پنجاه شمسی/ نعمت الله موسی پور

جنبش‌های اسلامی و مسئله آموزش؛ با نگاهی به انقلاب اسلامی ایران/ حسین ابراهیم آبادی

جنبش‌های اسلامی و انقلاب اسلامی ایران / مرتضی بحرانی

وجوه تشابه و تمایز انقلاب اسلامی ایران با بیداری اسلامی / غلامرضا خواجه سروی

امواج بیداری اسلامی/ محمدرضا حاتمی

امکان سنجی الگو دهی انقلاب اسلامی ایران به جنبش ها/ شهروز ابراهیمی، علی اصغر ستوده

تعالی گفتمان انقلاب اسلامی ایران در بیداری اسلامی/ محمدرضا حاتمی، مصطفی اسماعیلی

دانشگاه تمدن ساز و بیداری اسلامی/ محمد رضا حاتمی، فردین مصطفایی، محسن مصطفایی

بیداری اسلامی یا بهار عربی/ سید معین زارع

زمینه های شکل گیری جنبش پانزده خرداد/ الهام ملک زاده

نهضت انقلاب اسلامی ایران/ سیدمحمدعلی حسینی زاده

جلد چهارم

جنبش‌های اسلام در آسیای مرکزی/ الهه کولایی

جنبش ها و تشکل های اسلامی در اروپا: رویکردی هویتی/ علی اشرف نظری

جنبش­های اسلامی در افغانستان: اسلام­گرایان جهادی/ سیروس فیضی

جنبش ها و جریان های اسلامگرا در الجزایر/ سید مالک حسینی

جنبش ها و سازمان های اسلامی در آمریکا/ فؤاد ایزدی،سمیه پاشایی

جنبش‌های اسلامی اندونزی/ سیدمالک حسینی، سید حمید زارع

جنبش‌های اسلامی بحرین/ محمدرضا حاتمی، علی بغیری

جنبش‌های اسلامی پاکستان / سید محسن علوی پور، علی نعمت پور

جنبش‌های اسلامی ترکیه/ سیده لیلی عظیمی

جنبش‌های اسلامی تونس/ حسین ابراهیم نیا

اسلام گرایی در خلیج فارس (قطر، کویت و امارات)/ کامران کرمی

جنبش‌های اسلامی روسیه/ سیده مطهره حسینی

جنبش‌های اسلامی سودان/ هادی زرگری، علی جمشیدی، محمدرضا حاتمی

جلد پنجم

جنبش‌های اسلامی سوریه/ طالب ابراهیمی

جنبش‌های اسلامی فلسطین/ محمدرضا حاتمی، سیدرازق بهیارمقدم

جنبش‌های اسلامی قفقاز/ الهه کولایی

جنبش‌های اسلامی عراق/ زهرا خدایی

جریان های اسلامی کردستان عراق/ بهرام نصراللهی زاده

اسلام گرایی در عربستان سعودی/ محمدرضا حاتمی، کامران کرمی

جریان های شیعه در عربستان سعودی/ محمد جمیری

جنبش حزب­الله لبنان/ زاهد غفاری هشجین

جنبش اسلامی لیبی/ مرتضی بحرانی، سیدمالک حسینی

جنبش‌های اسلامی مالزی/ شجاع احمدوند

جنبش‌های اسلامی مراکش/ سید مالک حسینی

جنبش‌های اسلام گرا در مصر/ سیدعبدالامیر نبوی

جنبش‌های اسلامی هند/ جبار رحمانی

جنبش‌های اسلامی یمن/ عبدالرحمن راجح

دایره المعارف جنبش‌های اسلامی به اهتمام محمدرضا حاتمی و مرتضی بحرانی توسط پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری در ۵ جلد نگاشته شده است.