اللاهوتیه فی شرح تهذیب المنطق

تاریخ ایجاد : چهارشنبه, ۲۴ تیر ۱۳۹۴ شرح فارسی تهذیب منطق سعدالدین تفتازانی منتشر شد. تألیف: میرزا مهدی بدایع‌نگار تفرشی تصحیح، مقدمه و تعلیقات: محمود محقق ناشر: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران دانشگاه مک گیل چاپ اول: ۱۳۹۴ ۶۶۲ ص ـ ۱۰۰۰۰ تومان سعدبن عمربن عبدالله تفتازانی، از اعاظم علمای عامه در سال ۷۱۲ق به‌ […]

تاریخ ایجاد :

چهارشنبه, ۲۴ تیر ۱۳۹۴

lahotie-mahmood-mohagheghشرح فارسی تهذیب منطق سعدالدین تفتازانی منتشر شد.

تألیف: میرزا مهدی

بدایع‌نگار تفرشی

تصحیح، مقدمه و تعلیقات: محمود محقق

ناشر: مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران

دانشگاه مک گیل

چاپ اول: ۱۳۹۴

۶۶۲ ص ـ ۱۰۰۰۰ تومان

سعدبن عمربن عبدالله تفتازانی، از اعاظم علمای عامه در سال ۷۱۲ق به‌ دنیا آمد. علوم اسلامی را از قطب‌الدین رازی و قاضی عضدالدین ایجی فرا گرفت.

از جمله کتب معروف تفتازانی، کتاب «تهذیب المنطق» است که به دلیل ایجاز و در بر گرفتن یک دوره منطق، مورد توجه خاص و عام قرار گرفته و بسیاری از علما در آن شرح، تعلیق و حاشیه نگاشته‌اند که از معروفترین این شروح و حواشی حاشیه ملاعبدالله یزدی، متوفای ۹۸۱ق است.

کتاب حاضر نیز شرح و ترجمه‌ای است بر «تهذیب المنطق» تفتازانی، که به درخواست برخی از مریدان مرحوم میرزا مهدی بدایع‌نگار نگاشته شده و مؤلف هدف خود از کتابت این رساله و چگونگی آن را در مقدمه کتاب این‌گونه مطرح می‌کند:

«دوستی از احبّا از این بی‌مقدار تمنا نمود که در علم منطق مختصری تحریر نمایم که کافی باشد فارسی‌خوانان را از کتب عربی، چون این بنده از تهذیب‌المنطق افضل‌المتکلمین ملا سعد تفتازانی بهتر نیافتم، که دوره منطق را به اختصار نوشته، همت نموده، ترجمه و توضیحی به فارسی بر عبارات آن تحریر نمودم و حذف زواید کردم تا از حواشی دیگران، که به عربی و فارسی نوشته‌اند، از جهت اختصار ممتاز باشد.»

«تهذیب‌المنطق» تقریباً یک دوره کامل و مختصر در منطق، و درسنامه‌ای است که نثر آن حاکی از توان ادبی و چیره‌دستی تفتازانی در بیان آموزشی مطالب است.

تفتازانی در آراستن مباحث این اثر و ساده و خلاصه‌نوشتن آن کوشیده است. وی در مقدمه تهذیب‌المنطق می‌گوید که این رساله را برای آموزش و آگاهی و راهنمایی جویندگان علم، به ویژه پسر خود نگاشته و آن را از حشو و زوائد و تکرار مهذب کرده است.

تهذیب‌المنطق شامل مقدمه، دو مقصد (بخش) در چهارده فصل و خاتمه است. مباحث و ترتیب آنها همانند منطق اشارات ابن‌سینا و مطابق شیوه معمول در کتب منطقی، دارای دو بخش (مقصد) معّرف (یا قول شارح) و حجت است.

تفتازانی در این کتاب مقصد اول را «تصورات» و مقصد دوم را «تصدیقات» نامیده است؛ زیرا تصور و تصدیق عنایت مباحث معرف و حجت؛ و معرف و حجت غرض فن منطق و طریق اکتساب تصور و تصدیق است.

مقدمه تهذیب‌المنطق درباره تقسیم علم به تصور و تصدیق و اقسام هر یک از آنها و شناسایی اجمالی منطق است. مقصد اول مشتمل بر چهارده فصل در مبحث الفاظ و بیان احکام و اقسام آن و نسبت‌های میان مفاهیم و مبحث کلیات خمس و مبحث تعریف و بیان ضوابط منطقی و اقسام تعریف.

مقصد دوم مشتمل بر نه فصل در مبحث قضایا، اقسام اولیه و ثانویه قضایا، احکام و نسبت بین قضایا و بحث از روشهای سه‌گانه استدلال (قیاس و اقسام آن، استقرار، تمثیل) و مبحث صناعات خمس است. سپس خاتمه‌ای درباره اجزای سه‌گانه علوم، یعنی موضوعات و مبادی و مسائل و نیز بررسی رئوس ثانیه علم آمده است.